REDCOM

Hoe zinvol zijn excuses voor het slavernijverleden? Niemand van ons heeft de slavernij meegemaakt. Het had natuurlijk nooit mogen gebeuren. Hoewel het lang geleden is – de slavernij werd afgeschaft in 1873 – zijn denkbeelden uit die tijd nog steeds aanwezig. Het meest recente voorbeeld is de asieldeal van het huidige kabinet.

Al het vreemde valt op, wordt bekeken, vaak verguisd.

Al het vreemde zien we het liefst zo gauw mogelijk vertrekken, gekleurde mensen eerst. Ze zijn vaker het slachtoffer van onterechte behandeling. Iemand met een etnisch voorkomen in een dure auto houdt de politie vaker aan dan een blanke. Misschien is de auto gejat of is hij een drugsdealer. Dat heet etnisch profileren. Gekleurd roept bij velen negatieve gevoelens op. Dit heet racisme en leidt vaak tot ongelijke behandeling: discriminatie.

Christelijke taak

In de zeventiende eeuw werden ‘zwarten’ gezien als minderwaardig. Zwarte Afrikanen waren volgens de Bijbel de afstammelingen van Cham, de zoon van Noach. Hij vernederde zijn vader. Voor straf moest hij eindeloos voor hem werken.

Als slaaf was je niet meer dan een stuk vee, in het Spaans cimarróns genoemd. Gevluchte slaven bouwden leefgemeenschappen in de jungle, zij die dat deden in Suriname werden daar Marrons genoemd. De overheid ondernam geregeld strafexpedities om ze het leven zuur te maken.

Nederlandse slavenhandelaren hadden er in kerkelijk opzicht geen enkele moeite mee om voor de West-Indische Compagnie (WIC) tussen 1600 en 1800 op onmenselijke wijze 600.000 Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen te verschepen naar Noord- en Zuid-Amerika. Ze zagen dat als hun christelijke taak. Er waren ook slaven die daarin geloofden. Een kapitein van een WIC-schip kreeg een Ghanees cadeau die tot zijn verwondering niet dom was. Hij noemde hem Jacobus Elisa Johannes Capitein en liet hem studeren in Nederland. In 1742 publiceerde Capitein een scriptie waarin hij stelde: ‘slaverny is niet strydig tegen de christelyke vryheid’.

Ras

In de negentiende eeuw kreeg de slavernij steun van de wetenschap, die verklaarde het blanke ‘ras’ superieur aan het ‘ras’ van de zwarte mens. Dat is absurd. Rassen bestaan niet. We zijn allemaal mens, gekleurd of blank.

Het is leuk om dit te weten maar moeten we ons excuseren voor de slavenhandel? Schaf eerder de discriminatie af, want met de slavenhandel hadden we nooit iets te maken.

De Schreeuw, een kunstwerk van Jeroen Henneman in het Oosterpark in Amsterdam, herdenkt de vermoorde Theo van Gogh, o.a. regisseur en programmamaker. Het binnenste silhouet is het profiel van Van Gogh met gesloten mond, het buitenste is Theo die schreeuwt.

Soms komt de dood uit onverwachte hoek. Dat gold zeker voor regisseur-programmamaker Theo van Gogh die op 2 november 2004, Allerzielen, werd ´afgeslacht´, zoals De Telegraaf schreef, door een moslim in de Linnaeusstraat in Amsterdam. De dader, Mohammed Bouyeri, maakte hiermee echter geen einde aan het vrije woord.

Pythagorasstraat 133, de woning van Theo van Gogh waaruit hij op 2 november 2004 naar het stadscentrum fietste.

Theo van Gogh ´voelde zich steeds onveiliger´, vertelde hij in 2002 in een interview met Cascade, de moslimomroep. Ondanks zijn felle kritiek op de islam bestond er, meende hij,  geen kogel met zijn naam erop. Hoewel hij wel vaak bedreigd werd. Die waarschuwingen benaderde hij met ironie. ‘Waarschuwingen genoeg, maar ik heb nooit kogels in de bus gehad, wat dat betreft sta ik laag in de rangorde.’

Fan van Fortuyn

Als groot fan van Pim Fortuyn nam hij fel stelling tegen de islam. Hij vond dat hij dat mocht. Vanwege het vrije woord voerde hij ‘een koude oorlog tegen de islam´. Daarin verleende hij volop steun aan PvdA-parlementariër (in 2002 overgestapt naar de VVD) Ayaan Hirsi Ali, die zei: ‘Mohammed is, gemeten naar onze westerse maatstaven, een perverse man.’

‘Vijfde colonne’

Van Gogh plaatste scherpe kanttekeningen bij de multiculturele samenleving. ‘Er was een tijd dat de islam voorliep op het christendom, maar het denken van de islam is opgehouden rond 1500 – 1600, toen ging de handrem erop en vonden allerlei moderne ontwikkelingen geen toegang meer. De islam is een achterlijke cultuur, evenals het christendom. Het christendom mag je belachelijk maken, de islam niet, daar zijn we bang voor. Waarom? De islam beknot de vrije meningsuiting. Het is een vijfde colonne die ons haat en uiteindelijk zal belagen. Er is geen hoop meer.’

Kromzwaard

Op de stoep langs het fietspad bij de avondwinkel, recht tegenover het huidige hotel The Manor – toen Stadsdeelkantoor – werd Theo van Gogh vermoord.

Kunstenaar Marlene Dumas, Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh.

Op dinsdagochtend 2 november 2004 fietste hij van zijn huis over de Linnaeusstraat. Honderd meter na het spoorwegviaduct fietste er rond half negen ineens een bebaarde man in een beige regenjas naast hem. Hij kreeg een duw, er klonk een knal. Theo viel van zijn fiets. Drie knallen. Hij rende de straat over. Weer knallen. Theo zakte op de stoep in elkaar, ‘genade’, murmelend. De moslim schoot zeven of acht keer. Gaf hem een paar trappen. Haalde een kromzwaard vanonder zijn jas tevoorschijn waarmee hij Theo’s keel doorsneed, zoals gebeurt bij schapen. Daarna priemde hij met een fileermes een dreigbrief aan Ayaan Hirsi Ali op Theo’s buik. Bouyeri vluchtte. Hij werd na een schotenwisseling op de Mauritskade gearresteerd. Zijn wens te sterven als martelaar ging daarmee niet in vervulling.

De spraakmakende moord werd als een ernstige bedreiging van de vrijheid van meningsuiting gezien. Mohammed Bouyeri slijt zijn leven in de strafgevangenis in Vught. Spijt van zijn daad heeft hij niet. ‘Van Gogh was een vijand van de islam, hij moest sterven. De dader noemt de democratie in strijd met de wetten van God.

Een Romeinse arendhelm, gevonden bij het Fort bij Vechten..

Romeinse waterton met de ketting er nog aan.

Wie over de A12 bij Bunnik rijdt passeert het Fort bij Vechten, een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Lang, lang geleden splitste de Vecht zich hier af van de Rijn. Waar eind negentiende eeuw de fortificatie verrees lag aan het begin van onze jaartelling tot 300 n.Chr het Romeinse fort Fectio, de grootste Romeinse versterking langs de limes, de Romeinse grens in de Lage Landen.

Ruim driehonderd jaar was Fectio bewoond door ruitervolk. Bij de verbreding van de A12 eind jaren zeventig zochten hier mensen met een metaaldetector. Zij waren niet de enigen die hier vondsten naar boven haalden, dat gebeurde voor het eerst in de negentiende eeuw.

Romeinse wijnlepel.

Gouden ring, gevonden in Fort Fectio.

Fort Fectio was een schatkamer van Romeinse gebruiksvoorwerpen. Bij het begin van de bouw van het Waterliniefort in 1867 kwamen de eerste vondsten naar boven. Tussen 1914 en 1939 deden archeologen hier onderzoek. Uit gedempte waterputten kwamen talrijke overblijfselen uit de Romeinse tijd, zoals een paardenhoofdstel, een ring met zegelsteen en tonnetje voor het ophalen van water, de ketting er nog aan. Op heel het terrein werd gestempeld aardewerk gevonden,

Afvaldump

In 1977 werd de oude oever van de Vecht, die naast het Romeinse fort lag, afgegraven. Het bleek een afvaldump te zijn waaruit veel vondsten tevoorschijn kwamen. Detectoramateurs, onder meer de broers Ben en Wil Elberse, haalden veel leren schoenen naar boven. Zo ontstond de grootste schoenenverzameling uit de Romeinse tijd.

Dit gezichtsmasker is een unieke vondst.

Ook deze ruiterhelm is uniek.

Het aantal artefacten uit Fectio is enorm: altaren gewijd aan Romeinse goden, flessen, inktpotten, mantelspelden, munten en parfumflesjes. Het merendeel ging naar het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden. Daar liggen ook topstukken uit Fectio, zoals de helmen die amateurzoeker Wil Kuijpers er vond met zijn metaaldetector. Behalve een messing gezichtsmasker – 150 tot 300 n.Chr – bracht hij ook messen, kookpotten en speerpunten omhoog. Amateurarcheoloog Pim Wttewaal vond er schrijfplankjes, sommige nog met een tekst erop, waardoor ze uniek zijn.

Monument

Plattegrond van het Fort bij Vechten.

Archeologen brachten de omtrek en bebouwing van het Romeinse Fectio in kaart. De omvang bedroeg 50 hectaren, vergelijkbaar met zo’n 74 voetbalvelden. Het is een archeologisch monument. Achter het fort staat een nagebouwde Romeinse wachttoren. Langs de plek van de Romeinse nederzetting – de zichtbare locatie ligt achter het Waterliniefort en is afgebakend met een stenen omwalling – raast het verkeer over de A12, het verkeer op de A27 komt er onzichtbaar langs.