Ingang gevang Veenhuizen, Esserheem.
De Maatschappij van Weldadigheid is opgericht in 1818. Ze bestond uit vijf koloniën in en om Veenhuizen, eerst voor arme gezinnen en wezen, vanaf 1823 ook voor bedelaars, landlopers en vondelingen. Er verbleven zo’n zesduizend mensen die onder meer werkten op boerderijen en in de stoom-katoenspinnerij/weverij.
Een cel meet ongeveer 10 m2.
Later liet het Rijk in Veenhuizen twee gevangenissen bouwen. Tegenwoordig omvat de Penitentiaire Inrichting Veenhuizen vier locaties: Norgerhaven, Esserheem, Klein Bankenbosch en Groot Bankenbosch. Een van de bekendste bajesklanten daar was topcrimineel Cor van Hout.
In het Gevangenismuseum in Veenhuizen krijg je een indruk hoe belabberd het leven is in een gevangenis. Valt het mee? Bedenk dat de straf pas begint als je eruit bent. Voor beroepscriminelen geldt dit niet, die gaan meestal door op het criminele pad. Behoor je niet tot die groep dan ondervind je algauw de nadelen. Denk aan het bijna nooit meer kunnen uitoefenen van (passend) werk, het niet kunnen afsluiten van een hypotheek of lening en langdurig in contact staan met de reclassering. Niet fijn.
Delicten
De meeste gedetineerden zitten vast voor het plegen van een vermogensdelict, al of niet met geweld (41%), een puur geweldsdelict (28%) of opiumdelict (17%). Seksuele delicten, het ruïneren van goederen en overige vergrijpen scoren ieder 4%.
In de negentiende eeuw droegen gevangenen maskers, ze mochten elkaar niet zien.
Vergeet bij de gevangenis iedere vergelijking met een hotel. Je staat dag en nacht onder bewaking. ’s Ochtends om half acht gaat de celdeur open, ’s middags om vijf uur gaat hij dicht. Je zit alleen of met een celgenoot. De cel is klein, zo’n tien m2. Er staan een bed, stoel, kast en tafel. Verder een spiegel aan de muur en tegen een wand een toilet en wasbak, vaak ook een douche.
Hout zagen was een belangrijke, maar uiterst zware en monotone bezigheid in een tuchthuis.
Inderdaad, het is karig, maar vergeet niet dat het gevang, tuchthuizen voor mannen, spinhuizen voor vrouwen, uit de zestiende eeuw waarlijk een oord van verschrikking was. Vaak zat je daar de godganselijke dag vastgeketend aan zware boeien en kettingen. Tot vlak na de Tweede Wereldoorlog waren er nauwelijks veranderingen, al waren die kettingen toen allang verdwenen. Sinds de jaren vijftig zijn gevangenissen een stuk humaner,maar blijf er liever uit.
Gepantserd
De rechtbank wijst je naar het gevang. Daar ga naar toe in een speciale boevenauto. Ben je vluchtgevaarlijk of berucht dan brengt een gepantserde auto je naar de cel.
Op het museumterrein staat een gepantserde Mercedes S600, 3800 kilo zwaar. Bekende passagiers waren de Servische president Slobodan Milośovic en topcrimineel Willem Holleeder, De Neus.
Meer weten over het cachot Veenhuizen? Lees https://www.bajesverhalen.nl/de-zware-jongens-van-veenhuizen-2/ Al schept het wel een bijzonder beeld van dit gevang.