De tentoonstelling over fruitbaasje Flipje in Tiel sluit vanaf 11 september tot eind januari 2024 wegens verbouwing de deuren. Bij de herinrichting gaat Flipje onder het mes. Ze verwijderen illustraties en opmerkingen die in de begintijd van Flipje gewoon waren maar die we nu als kwetsend ervaren – denk hierbij aan zwarte mensen – ‘negertjes’ – met oorringen.
Hoewel jamfabriek Maatschappij De Betuwe NV – opgericht in 1885 – de deuren in 1993
sloot komen er in Tiel nog steeds brieven en e-mails binnen met vragen over Flipje, een marketingconcept avant la lettre. De producten van De Betuwe kwamen in 1987 in handen van Hero Breda, ze verdwenen in 2007 uit de winkelschappen. Het vruchtenmannetje heeft al die veranderingen met glans doorstaan, hij maakt inmiddels deel uit van het collectief geheugen.
Stripboekje van ‘De Betuwe’ van voor 1935.
‘De Betuwe’ deelde eerst stripboekjes uit om het merk te promoten. In 1935 verscheen Flipje: de fruitmascotte. Hij was niet de eerste die een product aanprees. Piet Pelle deed het voor fietsenfabrikant Gazelle, de pastilleman doet het nog altijd voor chocoladefabrikant Droste, evenals het bandenmannetje Bibendum voor Michelin. Daarmee stuwen ze de verkoop van hun producten flink op.
Een bekende tekenaar van het uit rode bessen bestaande ‘ventje’ met een koksmuts op zijn hoofd was Daan Hoeksema. Flipje staat aanvankelijk in advertenties en weggeefboekjes. Zijn eerste avonturen beleeft hij in het stripboekje ‘Flipje en z’n vriend de aap’, getekend door Henk Rotgans (1910-1989). Daarna verschijnen zijn avonturen op papierstroken van een meter lang. Mijn opa bevestigde ze in een houten kijkdoos met draaiarmpjes en een lamp, als kind kon ik er uren naar kijken.
De vriendjes van Flipje: de ondeugende Aap, de luie Big, Flapoor de olifant, de dondersteen Beer, de eigenwijze oom Klaas en de zorgzame juffrouw Schaap.
Moralist
Tekenaar Eelco ten Harmsen van der Beek (1897-1953) schiep een innemend kereltje en bedacht de vriendjes van Flipje. Ze ontmoetten elkaar in Kabouterland en Dierenland waar Flipje kattenkwaad bestraft en goed gedrag beloont. Aan die moralistische houding kwam in de jaren zestig een eind. Door tal van maatschappelijke veranderingen in die tijd ontstond er een nieuwe Flipje, minder braaf, meer zelfverzekerd. Zijn statische gezicht kreeg menselijke trekken, zijn haar groeide, het kreeg de vorm van een Willem Alexander-kapsel. Maar gaandeweg legt hij het af tegen ondeugende kinderen, zoals Jip en Janneke van Annie M.G. Schmidt en later Super Mario van Nintendo. De tijdgeest brengt zijn eind nabij. Begin jaren negentig verschijnt hij namens Hero als mens in de STER-reclame op tv. Hij beleeft nog avonturen op bekende plekken in Tiel, maar dan is het over en uit. Het bessenmannetje heeft een standbeeld in Tiel en sinds 2002 een permanente plaats in het daar gevestigde Flipje- en jammuseum.