Gebrekkige verkiezingen bevestigen dat Europa wordt meegesleurd door een regering die een autoritaire, etnisch-nationalistische agenda nastreeft.
The Guardian, dinsdag 2 jan 2024
Volgens de Servische president, Aleksandar Vučić, waren de recente parlementsverkiezingen van het land de “schoonste en eerlijkste” in zijn geschiedenis. Ze waren ook een triomf voor zijn Servische Progressieve Partij (SNS), die met een verpletterende overwinning won. Maar de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa had een andere insteek.
Michael Roth, SPD-lid van de Duitse Bondsdag: ‘Als het niet zo droevig was, zou je erom moeten lachen. President Vucic neemt kritiek niet constructief op, maar verspreidt complottheorieën, laat zijn mediapakket los en gaat op jacht naar andersdenkenden. De verkiezingen moeten dringend worden herzien. De EU moet handelen”, schreef Roth in een bericht op X.
De peiling van 17 december, aldus een verklaring van het internationale waarnemersteam, vond plaats onder “onrechtvaardige omstandigheden”, ontsierd door “vooringenomenheid in de media, druk op werknemers in de publieke sector en misbruik van publieke middelen”. Er werden gevallen van intimidatie en ‘ernstige onregelmatigheden’ opgemerkt, waaronder het kopen van stemmen en het opvullen van stembiljetten. Er zijn ook andere beschuldigingen geuit dat Bosnische Serviërs massaal werden binnengebracht om op frauduleuze wijze in Belgrado te stemmen.
Het negeren van de democratische normen en de rechtsstaat in Servië is geleidelijk aan versneld sinds de SNS ruim tien jaar geleden de macht overnam – een schoolvoorbeeld van staatsverovering , dat sinds 2017 onder toezicht staat van de president. Een autocratische nationalist wiens politieke instincten werden gesmeed in het Milošević-tijdperk gebruikt de heer Vučić zijn macht en invloed ook om onenigheid aan te wakkeren in de westelijke Balkan, waar separatistische etnisch-Servische campagnes worden gesteund door Belgrado. Maar de ambitie om Servië binnen de invloedssfeer van de EU te trekken – en weg te trekken van de Russische invloed – heeft de westerse kritiek in compromitterende mate getemperd, vooral sinds de invasie van Oekraïne.
Deze verzachtende aanpak kan binnenkort ophouden. Na de betwiste verkiezingen volgden dagen van demonstraties , die voortbouwden op een ontluikende anti-Vučić-protestbeweging die in de zomer begon. Afgelopen weekend kwamen tienduizenden mensen bijeen op een plein in Belgrado dat ook tegen het bewind van Slobodan Milošević was en riepen op tot een grotendeels stil Europa om hun zaak te steunen. Als teken van waar de instinctieve sympathieën van de regering liggen, bedankte de premier van Vučić, Ana Bnrabić, Rusland voor het leveren van zogenaamd bewijs dat de protesten in het Westen waren georkestreerd.
Regionaal conflict
Aanwijzingen voor een hernieuwd regionaal conflict beloven een hardere lijn in Brussel en Washington af te dwingen. In november voorspelde de heer Vučić onheilspellend dat 2024 “veel meer conflicten en onrust” zal brengen in zowel Kosovo als de Republika Srpska – de etnisch Servische entiteit in Bosnië-Herzegovina. In dat laatste geval heeft de separatistische Bosnisch-Servische leider Milorad Dodik gedreigd het vredesakkoord van Dayton uit 1995 te verscheuren in naam van de Servische nationale eenwording. In Kosovo – waarvan Belgrado de onafhankelijkheid blijft weigeren te erkennen – hebben ernstige uitbraken van conflicten in het etnisch Servische noorden de vrees doen ontstaan voor een toekomstige poging tot afscheiding.
De hoop dat het vooruitzicht op EU-lidmaatschap de Servische regering ervan zou overtuigen om zich in eigen land aan de democratische normen te houden en de buurlanden niet te ondermijnen, is ongegrond gebleken. Maar het strategische doel om Rusland te isoleren – eveneens onvervuld – betekent dat het Westen de heer Vučić te veel vrijheid blijft geven om zijn autoritaire, etnisch-nationalistische agenda na te streven .
Als een van de belangrijkste investeerders in de groeiende economie van Servië wordt de EU door een groot deel van de bevolking positief beoordeeld en kan zij economische en diplomatieke invloed uitoefenen als zij dat wenst. Tot nu toe heeft het land ervoor gekozen dit niet te doen, uit een begrijpelijke angst – gedeeld door de regering van Joe Biden – om de Balkan nog meer open te laten voor de invloed van Moskou en Peking. Maar nu hij zich steeds verder verschanst in de oostelijke achtertuin van de EU, werkt het niet meer om de heer Vučić te behandelen als een soort verloren zoon die uiteindelijk zijn gedrag zal verbeteren.