De Neanderthaler was 400.000 jaar v.Chr. een bewoner van wat nu Europa is.
Hallo, wij mensen beschouwen ons als keizers van het bestaan. Toegegeven wij zijn begiftigd met de grootste hersenen – driemaal groter dan die van mensapen – maar ons gedrag laat vaak te wensen over. Zou het er iets mee te maken kunnen hebben dat we eeuwenlang zwierven als nomaden en grepen wat ons voorhanden kwam? Veel keus hadden we toen niet, het was jagen of sterven.
Driehonderdduizend jaar geleden verscheen onze soort op de uitgestrekte vlaktes van Afrika. Wij waren niet de eerste. Onze twee miljoen jaar oudere voorouders, uit de stam van de Homo erectus, maakte al vernuftig steengereedschap. Ook zij waren niet de eerste. De Homo habilis – een half miljoen jaar daarvoor – deed het ook. En ruim drie miljoen jaar daarvoor maakte – lange naam – de Australopithecinen ook al gebruik van steen voor het uitbenen van dieren en het kraken van noten.
Schedel van een Neanderthaler. Let op de hoge wenkbrauwbogen.
Homo sapiens
Wij, Homo sapiens, zijn er nog omdat we ons goed kunnen aanpassen aan de (klimatologische) omstandigheden. Onze soort verspreidde zich over Azië en Europa. Grassen, vlees en vruchten etend kwamen we al jagend terecht in een voor ons nieuwe wereld waar we in contact kwamen met soortgenoten, die eerder uit Afrika waren vertrokken: de Neanderthalers.
Neanderthalers leefden in de steentijd, toen was de temperatuur een stuk slechter dan tegenwoordig.
Mensensoorten
Het is niet zoals je leest in de Bijbel dat er in den beginne Adam en Eva waren. Nee. er waren meerdere mensensoorten. De mens is, evenals de dieren en planten, uit diverse oervormen ontstaan. Van één van die uitgestorven soorten, de Neanderthalers, zijn genoeg botten gevonden, daardoor hebben wij een goed beeld van ze.
Neanderthalers zijn genoemd naar het Neanderthal bij de stad Mettmann in de buurt van Düsseldorf. In een kalksteengroeve daar vonden arbeiders in 1856 zestien menselijke botten van een tot dan toe onbekende mensensoort. Later bleken ze ook in onder meer België, Koerdistan en Gibraltar te hebben geleefd. In Nederland is – behalve een wenkbrauwboog op de Maasvlakte – nooit iets van Neanderthalers gevonden.
Neanderthalers waren honderdduizenden jaren lang de belangrijkste bewoners van Europa. En ´Mongolen´, zoals je vaak hoort, waren het zeker niet. Hun hersenen waren groter dan de onze. Ze hadden een spits gezicht met ver vooruitstekende wenkbrauwbogen. Afgaande op hun lichaamsbouw gaat de wetenschap ervanuit dat ze spraken zoals wij, al zullen we natuurlijk nooit weten in welke taal ze dat deden.
Neanderthalers kwamen, evenals wij, uit Afrika. Onze huidkleur paste zich aan bij het koelere klimaat.
Neanderthalers waren jager-verzamelaars. Ze verbleven in grotten, hadden vaste patronen en kenden emoties. Uit opgravingen blijkt dat ze de plek waar ze hun doden begroeven markeerden met een steen. Er werden zelfs restanten van bloemen gevonden. Veertigduizend jaar voor Christus stierven de Neanderthalers uit, mogelijk door de klimatologische omstandigheden. Het was ijskoud. Alles bevroor. De bomen verdwenen. Daarmee verdween ook de mogelijkheid om het wild ongezien te naderen. Hongersnood was het gevolg. Vaststaat dat wij, Homo sapiens, intens contact hebben gehad met Neanderthalers, want ons genensysteem bestaat nog steeds voor vier procent uit het DNA van de Neanderthaler.