Astronoom in de 17e eeuw.
Tot halverwege de 16e eeuw is het een vaststaand feit: de aarde is het middelpunt van de kosmos. Alles draait om de mens. Geleerden uit de klassieke oudheid hadden het zo bepaald en de katholieke kerk wreef het er dagelijks in. Tot een Poolse wetenschapper ontdekte dat de planeten samen met de aarde in cirkelvormige banen om de zon draaien. In 1543 zagen geleerden het als een hulpmiddel van de ontdekker Nicolaus Copernicus om de hemelbanen beter te begrijpen.
Niemand durfde het toen aan om de goddelijke invloed op de loop van de hemellichamen af te wijzen. In de 17e eeuw veranderde dat. De planeten en dus ook de aarde, na Mercurius en Venus de derde planeet na de zon, draaien in cirkelvormige banen, gelijk een uurwerk, rond de zon. Het trok de toenmalige zienswijze behoorlijk in twijfel, want van Goddelijk ingrijpen, moest ook de kerk, zij het moeizaam, erkennen, kon in deze situatie nauwelijks nog sprake zijn.
Hemelkaart uit de tijd van de astronoom Christiaan Huygens – † 1695.
Galileo Galilei
In de 16e eeuw wankelde ook het fantasierijke beeld van een chaotische aarde en een loepzuiver planetenstelsel. Ver in de kosmos, zo was lang de gedachte, bevond zich het paradijs. Maar toen de Italiaanse geleerde Galileo Galilei verslag deed van zijn astronomische waarnemingen bleek dat de planeten helemaal niet perfect waren. Voorheen dachten aardbewoners dat er alleen bij ons sprake was van verandering. Galileo hielp ons uit de droom. Hij ontdekte dat Jupiter een eigen planetenstelsel heeft met draaiende manen. Venus schijngestalten vertoont, net als de maan, die er ook nog eens pokdalig uitziet. En de sterren bleken veel verder weg te staan dan de planeten. Ook sterren waren onderhevig aan verandering. Galileo ontdekte dat er zo maar nieuwe konden ontstaan.
Verlichting
In de 18e eeuw kregen deze ontdekkingen steun van de Verlichting, een culturele stroming die wetenschap, rede en filosofie uiterst sterk bevorderde. Wikipedia schrijft: ‘De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het ‘vrijdenken’, het klassiek liberalisme, het socialisme (en) het anarchisme.’