COVID-19 raken we niet snel kwijt. Dit levensgevaarlijke virus is direct verwant aan de longziekte SARS – Severe Acute Respiratory Syndrome. Vandaar dat corona ook wel SARS-CoV-2 heet. Het virus is overgesprongen van dier op mens, dat is zo snel gegaan dat corona op 11 maart 2020 door de WHO tot pandemie is bestempeld.
Krijgen we COVID-19 er ooit onder? Weinig kans. Denk je dat het verdwijnt bij warm 
weer? Misschien, maar griep komt ook voor in de tropen. Virussen zijn hardnekkig, ze kunnen verdwijnen, maar ook zo weer opduiken. De Spaanse griep dachten we eronder te hebben tot hij in de jaren zeventig ineens weer opdook. Toen waren de gevolgen niet ernstig omdat een groot deel van de wereldbevolking immuun was tegen deze griep. Antistoffen zitten in het bloed, ze worden door de moeder doorgegeven aan de kinderen, maar door sterfte neemt de immuniteit af.
‘Griepje’
In het begin van de coronacrisis noemden velen het ‘een griepje’. Een griepje bestaat niet, griep – veroorzaakt door het influenzavirus – is een serieuze ziekte, hoewel griep bij de meeste mensen mild verloopt. Jaarlijks krijgen 5 à 6 miljoen mensen met griep het hard te verduren. Wereldwijd kost de ziekte jaarlijks aan 290.000 tot 650.000 mensen het leven. In Nederland sterven aan een griepepidemie tussen de 250 en 2000 mensen per jaar. Soms schiet de curve van het overlijdensoverschot steil omhoog. Tijdens de griepepidemie van 2018 overleden er 9.444 mensen, vooral ouderen, aan de griep (cijfer afkomstig van het RIVM).
Tijdens een ‘normale’ griepepidemie gaat het leven door. Wie gezond is merkt er niets van.
Het is maar helemaal de vraag hoelang een vaccin gaat helpen.
Dat is anders bij COVID-19. Corona is nieuw, er bestaat nog geen geneesmiddel of vaccin tegen. Tegelijk is corona een spookachtige ziekte, op dit moment nog totaal onberekenbaar. De artsen voeren een strijd tegen een robuust, maar geheim wapen. Longartsen zien röntgenfoto’s met longinfecties die ze nooit eerder zagen. En zo zijn er wel meer bijzonderheden. Wie zich fit en oersterk voelt kan toch besmet zijn en de ziekte doorgeven. Ook zijn er patiënten met milde griepverschijnselen die spontaan genezen. Maar er zijn er ook die een beetje kuchen, dan opeens in ernstige ademnood geraken, naar de IC gaan, waar ze drie weken of langer in coma aan de beademing liggen of overlijden. De helft van de IC-patiënten overleeft de IC niet, dat is de grootste droefenis van de coronapandemie.
Pandemie
Een grieppandemie ontstaat iedere tien tot veertig jaar. Na de Spaanse griep kwamen de Aziatische griep, de Hongkonggriep, SARS en de Mexicaanse griep. Geen van die pandemieën, met uitzondering van de Spaanse griep, was zo erg als deze, die overal aanwezig is, de meeste slachtoffers vergt en de economie op zijn grondvesten doet schudden.
Ook bij voorgaande griepepidemieën was er sprake van overbrenging van een virus van dier op mens. Het virus zelf is dood, het kan zich alleen vermeerderen via een gastheer, vrijwel altijd een dier, waarna het overspringt op de mens. De Mexicaanse griep, waaraan tussen 2009 en 2010 meer dan 18.000 mensen overleden (waarvan 60 in Nederland), was een nieuw subtype virus uit de stam van het virus dat de Spaanse griep heeft veroorzaakt. Het nieuwe coronavirus is een recombinant – uit meerdere gastheren afkomstig. Vaststaat dat het voor 98 procent een match vertoont met de coronavirussen die bij vleermuizen voorkomen. Hoogst waarschijnlijk zijn die er aangekomen via een slangensoort. Anderen wijzen die theorie af omdat het nooit eerder is voorgekomen dat een virus koudbloedige en zoogdieren als gastheer heeft.
Het coronavirus staat niet alleen, er zijn zeven van deze ziekteverwekkers, lang niet allemaal dodelijk, want ze zijn ook verantwoordelijk voor de gewone neusverkoudheid. Ieder virus bezit een enkelvoudige streng Ribonucleïnezuur (RNA), die is essentieel voor de regeling van cellulaire processen in alle levensvormen. RNA lijkt qua chemische structuur sterk op DNA. Wie de corona-infectie doorstaat bouwt afweer op tegen de ziekte, al zal de mutatie van het virus – elk griepvirus muteert – die afweer op den duur teniet doen.
Mutatie van het virus maakt het ontwikkelen van een medicijn of vaccin tegen corona niet gemakkelijk. Natuurlijk, er zal wel een vaccin komen, maar hoelang maakt het ons weerbaar? De effectiviteit van de griepprik is ook nooit bewezen. De ‘normale’ griep laat doorgaans geen restschade na, maar van corona weten we dat niet, wel van de Spaanse griep, die leverde vaak een dodelijke longontsteking op. Voor wie Covid-19 krijgt blijft er niet veel anders over dan uitzieken, immuniteit opbouwen en er dan maar het beste van hopen.
Spaanse griep
De meeste griepepidemieën ontstonden in het verre oosten. De Spaanse griep kwam uit 
een Amerikaans legerkamp in de staat Kansas, al is het goed mogelijk dat het een gemuteerd virus uit China was, overgebracht door varkens – in het legerkamp fokten ze varkens en kippen voor eigen gebruik. In 2005 werd het virus nagemaakt. Daartoe gebruikte de wetenschappers eiwitten uit de longen van mensen die aan de Spaanse griep waren overleden. Het virus bleek gelijk te zijn aan het vogelgriepvirus H1N1. Vogelgriep kan via varkens bij de mens belanden.
De Amerikaanse frontsoldaten zorgden voor de verspreiding van het virus in Europa. Spaanse kranten berichtten voor het eerst over de griep – vandaar de naam Spaanse griep -, in de rest van Europa viel de ziekte onder de noemer censuur. Ook bij deze griep trad, evenals bij corona, koorts, extreme moeheid, energieverlies en tenslotte kortademigheid op, waarna de getroffene overleed. Vooral jongeren in de leeftijd van 14 tot 40 jaar waren het slachtoffer, waarschijnlijk omdat hun immuunsysteem in de overdrive ging. Destijds verklaarde men het sterftepatroon door erop te wijzen dat ouderen vooral thuiszaten, waardoor ze niet in aanraking kwamen met potentiële besmettingshaarden.
Van de Spaanse griep waren er twee doodsgolven waarvan de tweede erger was dan de eerste. De tweede golf ontstond na het vieren van de overwinning met massabijeenkomsten. De Spaanse griep kostte aan tenminste 20 miljoen mensen het leven, waarvan ruim 60.000 in Nederland.
Dit alles overziend ziet het er naar uit dat de coronacrisis, om met premier Rutte te spreken, inderdaad ‘nog niet aan eind is van het begin’. COVID-19 is alleen te overwinnen door de verspreiding van het virus hoe dan ook te voorkomen. Vermijd gezelschappen, hou afstand, was je handen, schud geen handen, nies in een papieren zakdoek en hoest in de elleboog. En nou maar hopen dat het niet verder gaat en een tweede uitbraak achterwege blijft.