Heb je er wel eens aan gedacht dat hoe langer de mens is, hoe gezonder hij leeft. Door de tijd heen is de menselijke lengte altijd aan variaties onderhevig geweest. Duizend jaar geleden waren ‘Nederlanders’ langer dan in 1750 of in 1850. Dat betekent dat we in de Middeleeuwen gezonder leefden dan lang in de tijd daarna.
Pieter Janszn Quast (1605/1606-1647) De voetoperatie, een barbier opereert de voet van een oude man. Hij doet dat tussen zijn werk als kapper door.
Pas in de twintigste eeuw is er weer sprake van lichaamsverlenging. Momenteel wonen in Nederland de langste mensen van de wereld. De lengte van mannen is gemiddeld 184 centimeter en die van vrouwen ruim 170 centimeter. En we groeien nog steeds, want 2,5 procent van de bevolking piekt met een lengte van 198 centimeter voor mannen en 184 centimeter voor vrouwen boven alle anderen uit.
Tregement der ghesontheyt uit 1514: ook toen wisten ze dat persoonlijke verzorging, zoals een bad nemen, gezond is.
Over de Middeleeuwen – 400 tot 1100 – hoor je altijd sombere verhalen. Wat een slechte tijd denk je dan. Het tegendeel is waar. Want het eten van toen was helemaal niet slecht. Sterker, het was juist heel gevarieerd. Het bestond uit graan, vruchten, groente, zuivel, vlees, vis en schelpdieren. Pas rond 1200 als er steeds meer steden ontstaan, het economisch belang aan terrein wint en er levensgevaarlijke epidemieën opduiken, zoals de cholera en de pest, verslechtert de gezondheid rap. Dan eten de armen vooral brood. De middenklasse vult de broodmaaltijd soms aan met vlees en vis. De rijken eten vooral vlees en vis. Voedseluitdelingen konden niet verhelpen dat we slechter bestand waren tegen allerlei ziekten. En zeker niet tegen infecties als de cholera, de tuberculose, de mazelen en de pokken. Waar die vandaan kwamen? We wisten het niet. Of wel: ach ja, het zat allemaal in de lucht. Daarom namen ze in processies het beeld van Sint-Joris mee die een draak bevocht. Uit de brandende drakenbek wrongen zich de meest ellendige ziekten. Weg met dat enge beest!
Lavementen
In de 14e en 15e eeuw wisten we dat we met reinheid ziekten konden bestrijden. Smerigheid hoorde thuis in de hel. Buitenlanders verbaasden zich dan ook over onze schone huizen en straten. En ja, in die tijd waren er ook ziekenhuizen. Vaak met minder dan dertig bedden. De dokters hielden het bij bloedafnames, lavementen en piskijken.
Samuel van Hoogstraten (1627-1678) De bleekzuchtige dame, voor het vaststellen van de juiste diagnose was het voor een arts belangrijk eerst de urine te onderzoeken.
Ik maak een grote sprong naar de negentiende eeuw, een tijd van grote vooruitgang op medisch gebied. Tot 1850 werden de meeste mensen niet ouder dan een jaar of veertig. Door de medische en sanitaire vooruitgang alsmede een veel gezonder leven op alle niveaus leven we nu niet alleen steeds langer maar worden we ook langer. In 150 jaar tijd hebben we er ruim veertig jaar langer leven bij gekregen, dat is toch wel een flinke oppepper.