Lodewijk XIV met zijn leger voor Maastricht – 1673.
Wie door het Maasdal reist heeft waarschijnlijk niet in de gaten dat dit gebied eeuwenlang een slagveld was. Limburg, waar wij aan denken als we het hebben over het Maasdal, dankt zijn naam aan de stad Limburg in België. Omstreeks het jaar duizend was het de strategisch gelegen hoofdstad van het hertogdom Limburg.
Na de dood van de laatste erfopvolger volgden er geregeld aanvallen op het hertogdom. In 1404 kwam het, samen met Brabant, in bezit van Bourgondië. In de daaropvolgende jaren werd het gebied heen en weer geslingerd tussen Habsburgers, Spanjaarden, Fransen, Engelsen en Nederlanders.
Tekening van Maastricht in het stormjaar 1673.
Lodewijk XIV, de Zonnekoning.
Prins Willem III van Oranje.
In 1672 beleefde Nederland het rampjaar: Frankrijk, Engeland en de bisdommen Münster en Keulen vielen ons aan. Lodewijk XIV trok in 1673 op naar het Maasdal om de Hollanders – die verdomde haringvangers – een geducht lesje te leren. In juni 1673 stond zijn leger – 26.000 infanteristen, 19.000 ruiters en 52 kanonnen – voor het strategisch gelegen Maastricht. Daartegenover het leger van de Nederlandse Republiek – 5.000 man infanterie en 1.200 cavaleristen – onder aanvoering van de 22-jarige prins-stadhouder Willem III van Oranje. Zonder inname van de stad was onderwerping van de Nederlandse Republiek onmogelijk. De Zonnekoning, een uitgesproken autocraat, zag zichzelf als plaatsvervanger van God op aarde. ‘De koning, die geboren is om alles te bezitten en iedereen te bevelen, is slechts verantwoording verschuldigd aan God.’
D’Artagnan
De onvermoeibare Louis – vijftien uur in het zadel was gewoon voor hem – had het Beleg van Maastricht terdege voorbereid. Zijn vestingbouwer Sebastien Vauban liet loopgraven in zigzagpatroon aanleggen, zodat het voor de verdedigers moeilijk was gericht te schieten op de aanvallers. Mineurs plaatsten springladingen onder de vestingwerken van Maastricht. Na ongekende explosies bestormden musketiers de stad. Voorop Charles de Batz de Castelmore, graaf van Artagnan, ‘eerste musketier’ in het leger van Lodewijk XIV. Hij sneuvelt tussen de puinhopen van het bastion Waldeck. Niets vonden ze van hem terug. De schrijver Alexandre Dumas noemde hem in zijn beroemde boek Les trois mousquetaires (1844) kortweg D’Artagnan.
Na meedogenloze artilleriebeschietingen ging de stad op 1 juli 1673 over in Franse handen. Zesduizend soldaten en burgers waren gesneuveld. Door de verplichtte inkwartiering van duizenden soldaten, tel daarbij de ontelbare aanrandingen, diefstallen en verkrachtingen, en je begrijpt de totale ontzetting van de streek. Maar Louis voelde zich gelijk zijn idool Julius Caesar oppermachtig. Tot aan zijn dood in 1715 sprak hij vol trots over de wonderschone inname van Maastricht.
In 1676 probeerde Willem III de stad te heroveren, wat uitliep op een gigantische mislukking. Pas in 1678 bij de Vrede van Nijmegen kwam er een einde aan de oorlog met Frankrijk. Nederland kreeg weer zeggenschap in Maastricht maar moest die delen met het prinsdom Luik. Op 1 augustus 1814 werd Maastricht hoofdstad van de nieuwe provincie Limburg. En sinds 1867 is Limburg – Lim = draak/burg = onneembaar – een Nederlandse provincie, al noemde het zich tot 1906 een hertogdom.