Mijnwerkers (Nederlands Mijnmuseum in Heerlen0.
Steenkool, afkomstig van 300 miljoen jaar oude prehistorische planten, was lange tijd het zwarte goud van Limburg. Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw tot begin jaren zestig van de vorige eeuw draaide onze industrie op steenkool en kookten en verwarmden we onze huizen met steenkool. Olie en de komst van goedkopere steenkool uit de VS, maar vooral de vondst van de aardgasbel in Slochteren in 1959 luidde het einde in van de twaalf Limburgse kolenmijnen.
Briket, industriële brandstof.
De mijnbouw in Nederland kende een relatief late start. De Oranje-Nassau I-mijn (1899 – 1974) in Heerlen was een pionier in deze sector. Uit deze mijn kwam steenkool in allerlei soorten en maten. Voor het stoken van de kachel werd magerkool gebruikt, dit is kolen met weinig mijngas. Vetkool bevatte veel gevaarlijk mijngas, daarom ging het naar de industrie. Van stukkool werden ´antraciet nootjes´ gemaakt voor thuis. Of eierkolen, al waren die van een iets mindere kwaliteit. Begin jaren zestig verscheen syntraciet, een geur- en rookloze brandstof, ideaal voor de kolenhaard. Van kolen die ongeschikt was voor de kolenhaard werden briketten geperst, die waren onder meer bruikbaar in stoommachines van schepen en locomotieven.
Silicose
De aanleg van nieuwe gangen in een mijn gebeurt meestal met dynamiet. De springlading is verbonden met het schietapparaat, de schietstoel. De schiethouwer drukt de hendel naar beneden. Na de oorverdovende knal is er weer twee meter nieuwe gang ´gedreven´.
Werken in de mijnen knaagde aan de gezondheid. Diep in een mijn kon het 40 graden zijn. Koolmonoxide, uitlaatgassen, schietdampen en het gevreesde mijngas konden de luchttoevoer onverwachts uit balans brengen. De Nederlandse mijnen waren modern en veilig. Een vernuftig systeem van schachten en ventilatoren zorgde voor voldoende zuurstof. Iedere mijnwerker droeg een stofmasker en had voor noodgevallen een buis met zuurstof bij zich. Toch gebeurde er soms ernstige ongelukken, In totaal verloren in Limburg 1.500 koempels tijdens het werk hun leven.
Langdurige inademing van steenstof eiste zijn tol. Hierdoor ontstonden stoflongen: bindweefselvormig in de longblaasjes, beter bekend als silicose. De longen verstenen en de patiënt stikt. Om geen uitkeringen te hoeven betalen deed het mijnbedrijf deze dodelijke beroepsziekte aanvankelijk af als astmatische bronchitis of tuberculose.
Dr. Poels
Berbke, de heilige Barbara, was de schutspatrones van de mijnwerkers en hun familie. Ze baden tot haar voor een veilige terugkeer naar de bovengrond. Op 4 december werd ze herdacht.
De mijnen trokken aanvankelijk alleen Limburgers aan. Later ook mensen uit andere delen van Nederland en uiteindelijk ook veel arbeiders uit het buitenland (o.a. Italianen en Slovenen). Die van buiten Limburg brachten andere gewoonten mee. Geen prettig idee voor de rooms-katholieke kerk, die deed er dan ook alles aan om zijn macht in de mijnstreek te behouden, Aalmoezenier dr. Henri Poels (1868-1948) zette zich volop in voor de bouw van goede woningen voor de Limburgse mijnwerkers. Dit leidde onder meer tot de mijnwerkerskolonie De Eerste Stap, een Engels tuindorp, in Hoensbroek en de oprichting van de koepelorganisatie voor katholieke woningbouwverenigingen Ons Limburg.
Het einde
De vondst van de Groningse gasbel gaf de moderne, maar daarmee ook peperdure, mijnen de nekslag. Op 17 december 1965 verkondigde Joop den Uyl, minister van Economische Zaken, het einde van de mijnen. Het industriële erfgoed verdween. Daarvoor in de plaats kwamen ambtelijke organisaties, zoals het CBS, het ABP en de Belastingdienst naar Heerlen. Geleen kreeg in 1973 Chemelot, het chemische bedrijf DSM. Ondertussen werd de oude mijnstreek geplaagd door criminaliteit, drugsdealers, drugsgebruik, prostitutie en werkloosheid. Dit duurde tot 2001, in dat jaar trad Operatie Hartslag in werking. Met meer handhaving en hechte samenwerking tussen veiligheids- en zorgdiensten kwam er eindelijk een positieve kentering op gang.