REDCOM

Gebrekkige verkiezingen bevestigen dat Europa wordt meegesleurd door een regering die een autoritaire, etnisch-nationalistische agenda nastreeft.

The Guardian, dinsdag 2 jan 2024

Volgens de Servische president, Aleksandar Vučić, waren de recente parlementsverkiezingen van het land de “schoonste en eerlijkste” in zijn geschiedenis. Ze waren ook een triomf voor zijn Servische Progressieve Partij (SNS), die met een verpletterende overwinning won. Maar de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa had een andere insteek.

Michael Roth, SPD-lid van de Duitse Bondsdag: ‘Als het niet zo droevig was, zou je erom moeten lachen. President Vucic neemt kritiek niet constructief op, maar verspreidt complottheorieën, laat zijn mediapakket los en gaat op jacht naar andersdenkenden. De verkiezingen moeten dringend worden herzien. De EU moet handelen”, schreef Roth in een bericht op X.

De peiling van 17 december, aldus een verklaring van het internationale waarnemersteam, vond plaats onder “onrechtvaardige omstandigheden”, ontsierd door “vooringenomenheid in de media, druk op werknemers in de publieke sector en misbruik van publieke middelen”. Er werden gevallen van intimidatie en ‘ernstige onregelmatigheden’ opgemerkt, waaronder het kopen van stemmen en het opvullen van stembiljetten. Er zijn ook andere beschuldigingen geuit dat Bosnische Serviërs massaal werden binnengebracht om op frauduleuze wijze in Belgrado te stemmen.

Het negeren van de democratische normen en de rechtsstaat in Servië is geleidelijk aan versneld sinds de SNS ruim tien jaar geleden de macht overnam – een schoolvoorbeeld van staatsverovering , dat sinds 2017 onder toezicht staat van de president. Een autocratische nationalist wiens politieke instincten werden gesmeed in het Milošević-tijdperk gebruikt de heer Vučić zijn macht en invloed ook om onenigheid aan te wakkeren in de westelijke Balkan, waar separatistische etnisch-Servische campagnes worden gesteund door Belgrado. Maar de ambitie om Servië binnen de invloedssfeer van de EU te trekken – en weg te trekken van de Russische invloed – heeft de westerse kritiek in compromitterende mate getemperd, vooral sinds de invasie van Oekraïne.

Deze verzachtende aanpak kan binnenkort ophouden. Na de betwiste verkiezingen volgden dagen van demonstraties , die voortbouwden op een ontluikende anti-Vučić-protestbeweging die in de zomer begon. Afgelopen weekend kwamen tienduizenden mensen bijeen op een plein in Belgrado dat ook tegen het bewind van Slobodan Milošević was en riepen op tot een grotendeels stil Europa om hun zaak te steunen. Als teken van waar de instinctieve sympathieën van de regering liggen, bedankte de premier van Vučić, Ana Bnrabić, Rusland voor het leveren van zogenaamd bewijs dat de protesten in het Westen waren georkestreerd.

Regionaal conflict

Aanwijzingen voor een hernieuwd regionaal conflict beloven een hardere lijn in Brussel en Washington af te dwingen. In november voorspelde de heer Vučić onheilspellend dat 2024 “veel meer conflicten en onrust” zal brengen in zowel Kosovo als de Republika Srpska – de etnisch Servische entiteit in Bosnië-Herzegovina. In dat laatste geval heeft de separatistische Bosnisch-Servische leider Milorad Dodik gedreigd het vredesakkoord van Dayton uit 1995 te verscheuren in naam van de Servische nationale eenwording. In Kosovo – waarvan Belgrado de onafhankelijkheid blijft weigeren te erkennen – hebben ernstige uitbraken van conflicten in het etnisch Servische noorden de vrees doen ontstaan voor een toekomstige poging tot afscheiding.

De hoop dat het vooruitzicht op EU-lidmaatschap de Servische regering ervan zou overtuigen om zich in eigen land aan de democratische normen te houden en de buurlanden niet te ondermijnen, is ongegrond gebleken. Maar het strategische doel om Rusland te isoleren – eveneens onvervuld – betekent dat het Westen de heer Vučić te veel vrijheid blijft geven om zijn autoritaire, etnisch-nationalistische agenda na te streven .

Als een van de belangrijkste investeerders in de groeiende economie van Servië wordt de EU door een groot deel van de bevolking positief beoordeeld en kan zij economische en diplomatieke invloed uitoefenen als zij dat wenst. Tot nu toe heeft het land ervoor gekozen dit niet te doen, uit een begrijpelijke angst – gedeeld door de regering van Joe Biden – om de Balkan nog meer open te laten voor de invloed van Moskou en Peking. Maar nu hij zich steeds verder verschanst in de oostelijke achtertuin van de EU, werkt het niet meer om de heer Vučić te behandelen als een soort verloren zoon die uiteindelijk zijn gedrag zal verbeteren.

Wordt 2024 het jaar waarin de wereld ruw uit balans schiet? Een glazen bol heb ik niet maar dat we behalve met het klimaat ook te kampen hebben met een geopolitieke crisis is zeker. Kijk naar de oorlog in Oekraïne, geen regionaal conflict. Ook Japan en Australië wijzen de waanzinnige Russische aanvallen af en leveren wapens aan Oekraïne. Een stop op de wapentoevoer leidt tot hernieuwde spanningen tussen Oost en West.

Vernielde Russische tank bij het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek.

China veroordeelt de Russen niet maar heeft, evenals de VS, Moskou gewaarschuwd geen kernwapens in te zetten, anders zal de klap vanuit China verschrikkelijk zijn (Oekraïne participeert in de Chinese zijderoute vandaar).

Kwaadaardige vrienden

Rusland heeft naast China zes kwaadaardige vrienden: Noord-Korea, Belarus, Nicaragua, Mali, Syrië en Eritrea. Van de ruim 190 landen in de wereld zijn er buiten deze zeven autocratische getrouwen veertig landen die zich niet van Rusland hebben afgewend en daarvan weigert het merendeel deelname aan de sancties.

Zonder zich om mensenlevens te bekommeren pookt Rusland de oorlog in Oekraïne verder op. De rijke EU – met landen met verwaarloosde legers – is bepaald geen supermacht, zonder de VS staan we moederziel alleen. Wat als de wereld uiteenvalt in autocratische en democratische blokken? Ligt de bestaande wereldorde dan in puin? Komt er werkelijk een gevaarlijke verandering op ons af?

Taiwan in het vizier

Van het conflict in Israël zijn de grenzen nu volstrekt onduidelijk. Ondertussen zijn er spanningen rond Taiwan. Autocraat China heeft het democratische eiland in het vizier. Xi Jinping maakte bekend dat hereniging van China en Taiwan onvermijdelijk is. De Republiek China erkennen slechts dertien landen als onafhankelijk land. De autocratische Volksrepubliek China verbiedt het om Taiwan als land te betitelen. Trump deed het, er brak een storm los.

Taiwan biedt hoogwaardige technologie hierdoor is het een supervriend van de VS. Mocht Beijing er zijn hand naar uitstrekken, dan springt de VS Taipei gewapenderhand bij. De inname van Taiwan zou een ontiegelijke klap zijn voor de rol van de VS als high-tech-state. Ontstaat dat ingrijpende conflict, een aanval of boycot van Taiwan, dan is naast de VS de deelname van Japan en Zuid-Korea niet uitgesloten. Geen prettige gedachte, maar wel iets om ernstig rekening mee te houden.

De uitdrukking ´een gelukkig nieuwjaar´ geldt misschien voor persoonlijk geluk, maar zeker niet voor politiek geluk. Vooral niet in deze tijd waarin de veiligheid onder druk staat.

Jezus in kribbe, Napolitaanse kerststal, Utrecht.

De afschuwelijke oorlog in Oekraïne is voor ons belangrijker dan de verschrikkelijke oorlog in Gaza. Want in Oekraïne gaat het om de Europese veiligheid. De oorlog daar gaat volgend jaar zijn tiende jaar in. Na de Russische bezetting van de Krim in 2014 werden Donetsk en Loehansk onterecht bezet en bij het Moederland gevoegd. Op 24 Februari 2022 ondernam het Russische leger een poging om Kyiv te bezetten. Mislukt, maar de oorlog in het oosten gaat onverminderd door. En zal pas stoppen – volgens Poetin – als Oekraïne gedenazificeerd, gedemilitariseerd en geneutraliseerd is. Dat is natuurlijk een waanzinnige beleidsoptie, evenals zijn voorspelling dat Rusland geen belang heeft bij een aanval op de NAVO. Dat staat haaks op zijn eerdere aankondiging de grenzen van het tsarenrijk te herstellen en die grenzen liggen in de EU.

Gevaarlijk

De Russische geopolitiek is gevaarlijk en inhumaan. Verbreekt het Westen de steun aan Oekraïne, een land dat kampt met ernstige munitietekorten en mankracht, dan is alles wat er in de afgelopen twee jaar is bereikt voor niets geweest. Blijft Poetin aan de macht – niets wijst op het tegendeel – en zou hij winnen in Oekraïne, dan volgt er een nieuwe Europese tweedeling waarin het atomaire Rusland ons misschien niet aanvalt maar ons nog meer  gaat bedreigen.

Niet alleen in het oosten hangen donkere wolken, ook in het westen doemen ze op. Want wat als Trump opgaat voor een tweede termijn? Dan – en dat is  niet ondenkbaar – zal de EU de atoommacht van de Amerikanen ernstig gaan missen. Gebeurt dat, dan is dat een godsgeschenk voor Poetin. Niettemin prettige feestdagen.