REDCOM

Na mijn laatste schoolreünie dacht ik: wat is er in de afgelopen 52 jaar allemaal veranderd? Nou, heel veel. Ben je zestien dan denk je – volkomen onterecht natuurlijk – dat de wereld af is. Je vergeet foto’s te maken van het alledaagse. Dat is jammer, want vrijwel alles ziet er straks anders uit of verdwijnt.

Schoolreunie 2023, herinneringen ophalen aan een gebeurtenis – excursie naar Groot-Brittanniē – van 52 jaar geleden.

Alleen al op technisch gebied is de verandering eindeloos. Internet heeft de boel enorm versneld. Ik hoor de meester in de zesde klas van de lagere school nog zeggen: ‘Jullie krijgen later te maken met computers.’ Computers, in Arnhem bij de Postcheque- en Girodienst stond er een. Het ding was groot, ze hadden er een heel gebouw voor opgetrokken. Tegenwoordig heb je er gewoon een in je zak, een mobiel die meer kan dan de computers van de NASA in 1969, het jaar van de maanlanding.

Ook op sociaal en politiek gebied is er veel veranderd. Vrijwel niemand nam er vroeger aanstoot aan als je tegen een vrouw zei: ‘je bent leuk’. #Me too bracht daar verandering in.

Woke

De politiek verschuift steeds verder naar rechts. Eng rechts zelfs. Het alert zijn op maatschappelijke misstanden heeft geleid tot woke. Woke = wakker zijn – het sluit grote groepen mensen uit. Woke is een antidemocratische stroming.

Floris van den Bergh, filosoof/ universitair docent van de Universiteit Utrecht, is een fel tegenstander van woke: ‘Alles wordt geframed in kennis en machtsrelaties zonder dat er naar de argumenten wordt gekeken, en daar moeten we vanaf.’

Tegenwoordig praten over het weer of de vakantie? Toehoorders zullen je algauw herinneren aan de klimaatverandering en de CO2-uitstoot. Frankrijk? Blijf weg daar, denk aan de smerige trucks van de regering (verhoging pensioenleeftijd), de overdaad aan gluten (croissants) en vergeet ook het dierenleed niet (ganzenlever). Bezocht je een concert of museum, dan is dat een white privilege. Stukje in de auto gereden? Dan noemen ze je een milieuterrorist of verspiller van fossiele brandstoffen.

Is het misschien mogelijk nog ergens zonder problemen over te praten? Ja, alleen wanneer je toehoorders dezelfde mening hebben als jij, anders kun je maar beter mond houden.

Politiek en kerk, in Servie zijn ze een eenheid.

Op de Balkan kun je met veel mensen leuk praten tot je de politiek aanroert. Dan kan die gezellige prater ineens je vijand worden. Vooral de ouderen – vaak doorwrocht van het nationalisme – bijten zich verbeten vast in mythes.

Wij Nederlanders kennen het verschijnsel nationalisme in een zeer gematigde vorm. Bij internationale voetbalwedstrijden kan het zich grenzeloos ontpoppen. Dan zwaaien we met vlaggen en zingen ‘te vechten voor ons vaderland’. In Servië betekent nationalisme vooral het verheerlijken van de eigen geschiedenis, vaak zonder rekening te houden met de feiten. De staatsmedia (vooral veel foto’s en kleine berichten met schreeuwende koppen) dragen eraan bij. Je kunt je daar niet op de hoogte stellen van accuraat nieuws. Alleen via internet, maar de meesten zijn het nieuws daar allang beu.

Geen democratie

Servië is geen democratie, al noemt het zich democratisch, het is een autocratie, altijd geweest. Hun politieke systeem zit lastig in elkaar. Het is nog het best te vergelijken met een koorddanser die steeds in balans moet blijven. Er bestaat een duidelijke afkeer van het Westen, maar vanuit economisch perspectief kunnen ze onmogelijk zonder het rijke Westen. Naar eigen zeggen werkt 12 procent van de bevolking in de EU. De EU is in Servië ook de grootste geldschieter, maar daar besteden ze nauwelijks aandacht aan. Servië is sinds 2011 kandidaat-lid van de EU die er alles aan doet om het land binnen zijn invloedssfeer te trekken, tot nu toe zonder resultaat. Slechts 30 procent van de bevolking kiest voor aansluiting bij de EU. Bijna 50 procent is voor Rusland en 17 procent wil bij China.

Poetin is in Servië dé man. Hij verdedigt zich tegen het Westen. In Servië weten ze heel zeker dat het Westen door de wapenleveringen aan Oekraïne op weg is naar het einde. De economie van Duitsland hangt aan een zijden draad. In Frankrijk dreigt burgeroorlog. Voor hun geestesoog doemt een nieuwe wereld op met China als de leidende kracht. Het einde van de VS is slechts een kwestie van tijd.

Dit wereldbeeld komt vooral door negatieve berichtgeving in de media, stelt de ngo Novi Treci Put (Nieuwe Derde Weg). De meeste negatieve berichten gaan over de NAVO (hoewel het Servische leger daar vaker mee oefent dan met Rusland), het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. China krijgt als enige land positieve berichtgeving. In Servië scoren Iran en Noord-Korea hoger dan welk westers land dan ook.

Alles dat we tot ons nemen verdwijnt in het riool. Eet je in een sterrenrestaurant? Smaak en vorm van het gerecht sluit je in je hart, de rest verdwijnt. Dat is rot, maar het is niet anders.

Middeleeuwse poepdoos in kasteel Doorwerth.

Voor 1900 was er in Nederland geen riolering – de Romeinen hadden riolering, maar daar is vrijwel niks van teruggevonden. Parijs was koploper op rioolgebied, daar lag in 1307 al een riool. In de negentiende eeuw kwamen er meer riolen in Londen en Parijs. Nederland deed het toen nog op poeptonnen en postoelen, die stonden in smalle (vaak ook gemeenschappelijke) secreten. De inhoud verdween in een gracht of ging naar beerput of mestvaalt.

Stankoverlast en besmettelijke ziekten waren altijd aanwezig. In 1906 kreeg Amsterdam het eerste riool, een hygiënemaatregel tegen de cholera-epidemieën waaraan in de negentiende eeuw duizenden Amsterdammers stierven.

Poepdoos thuis, tot ver in de twintigste eeuw in gebruik.

Boldootkar

Gemeenschappelijke secreten, Utrecht 1920.

Op toiletten van hotels in Venezuela hangt een bordje met de waarschuwing: toiletpapier niet doorspoelen. De Venezolaanse riolering is te smal, verstopping kan maar zo ontstaan. Het bepoept papier moet in de prullenbak.

Westerlingen vinden dat raar. Maar vergeet niet:  tot ver in de jaren tachtig van de vorige eeuw waren er in Nederland huizen niet aangesloten op de riolering. Zelfs nu zijn er in Amsterdam en Utrecht nog altijd enkele huizen zonder riolering. Vooral bewoners in oude stadswijken deden het lang op een poepton. Ter lediging van die tonnen bestond er tot halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw een speciale ophaaldienst, de gemeentelijke odeurwagen of Boldootkar genoemd.

Wc-papier

Zo nu weten we dus iets over het riool. Maar hoe veegden we vroeger onze reet af? Vooral e met overvloedig water – denk aan het bidet -, maar ook schapenwol kwam in aanmerking en veel later krantenpapier, hoewel het niet gezond was vanwege de giftige drukinkt. De Amerikaan Joseph Gayetty introduceerde in 1857 het eerste wc-papier. Hij schreef er een geneeskrachtige werking aan toe. In 1891 verscheen de eerste rol ruw geperforeerd toiletpapier. Seth Wheeler van de Albany Perforated Wrapping Paper Co kreeg het patent. In 1942 kwam in Londen het dubbellaags toiletpapier op de markt, geproduceerd door St. Andrews Paper Mill. Handig, het voorkwam dat je met je vingers door het papier schoot. In de jaren vijftig zag het zacht toiletpapier het licht.

En nu is er het befaamde Japans toilet, dat je na iedere poepbeurt geheel automatisch schoonspoelt. Mooi. Maar vergeet niet: bij 40 procent van de wereldbevolking is nog altijd gebrek aan goede sanitaire voorzieningen.