REDCOM

Vredesboom voor Oekraïne.

Dat het Westen in 2022 in oorlog zou zijn met Rusland hadden we nooit kunnen bevroeden. Hoewel de strijd plaatsvindt in Oekraïne ondervinden we ook hier de nadelige gevolgen. Denk aan de extreem hoge energieprijzen, de hoge inflatie en de bizar hoge kosten voor munitie en wapens die naar het front gaan.

Rusland hamert er voortdurend op dat ze Oekraïne is binnengevallen omdat het historisch Russisch grondgebied is. De ruim 44 miljoen inwoners van Oekraïne moeten weer terug onder de vleugels van de Russische dubbelkoppige adelaar. Maar dat Oekraïne Russisch grondgebied is is een mythe. Het land behoorde toe aan verschillende rijken en ja, het noorden van het land was in de zevende eeuw het land van de Roes (Rus), het werd bewoond door Oost-Slaven en Fins-Permische volkeren.

Grensland

Oekraïne betekent letterlijk grensland, evenals Polen is het een ‘bufferstaat’ en met die  landen botst de geschiedenis altijd ongemeen fel. In de middeleeuwen ontstond het Kievse Rijk – Kievan Rus, voorloper van het tsarenrijk, ja hier liggen de historische wortels van Rusland. Maar in de loop der tijd veranderde er veel. In de achttiende eeuw pikte Tsarina Catharina de Grote de Krim in. Delen van West-Oekraïne behoorde lange tijd bij Polen, maar ook bij het Oostenrijk-Hongaarse keizerrijk. Na ondertekening van het geheime pact met Adolf Hitler (1939) bezette Stalin delen van het land. Na WOII kreeg hij heel Oekraïne in handen. Hij verbood het Oekraïens, voortaan werd er alleen Russisch gesproken. In 1963 verordonneerde Chroesjtsjov dat de Krim niet meer bestuurd zou worden door Moskou, maar vanuit Kiev, de toenmalige hoofdstad van de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek.

Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 werd Oekraïne op papier een onafhankelijke natie. Maar Rusland hield het land na aan de borst, want het grensland was in geopolitiek opzicht van belang. Voor Poetin stond altijd vast dat Oekraïne onwrikbaar tot de Russische invloedssfeer behoorde. Hier maakt Poetin een grote fout. Oekraïne zit door de grote verscheidenheid aan sociale en culturele groeperingen anders in elkaar dan Rusland, bovendien is de politiek in Oekraïne minder ‘gestuurd’ dan in Rusland. Het land was meer geïnteresseerd in het Westen dan Poetin dacht. Kijk maar wat er in 2004 gebeurde.

Vijanden

Het beet Poetin dat Leonid Koetsjma, de toenmalige president van Oekraïne, na de eeuwwisseling flirtte met de EU en de NAVO, voor Poetin, een oud-KGB’er, zijn dat  vijanden. Hij maakt zich er vooral kwaad over dat de NAVO verder opschoof naar het oosten en nu klaarstond in 26 landen, waaronder de Baltische staten, voormalige Sovjetrepublieken, Bulgarije en Roemenië. Met Oekraïne mocht dat nooit gebeuren. Rusland wees op de belofte die Michael Gorbatsjov in 1989 van de NAVO zou hebben ontvangen: geen uitbreiding in oostelijke richting. Maar de Westerse politieke leiders ontkenden pertinent dat ooit beloofd te hebben. Voor Poetin, een denker in invloedssferen, was het nu wel duidelijk: de vijand stond bewapend aan de poort. In werkelijkheid betekende de NAVO-uitbreiding weinig: een raketbeschermingssysteem, zogenaamd om invliegende raketten uit Iran te onderscheppen, al was het duidelijk gericht op Rusland, en straaljagers die het luchtruim van de nieuwe staten moesten beschermen, maar van een Westers leger op de Russische stoep was geen sprake.

IJskoud

Bij de Oekraïense presidentsverkiezingen in 2004 schoof Poetin presidentskandidaat Viktor Janoekovitsj naar voren. De oppositie zwoer bij Viktor Joesjtsjenko. Maar nu Oekraïne sprak over een mogelijke aansluiting bij de NAVO, zette Poetin de hakken in het zand, het was genoeg. President Koetsjma werd onder druk gezet en stopte zijn geflirt met de EU en de NAVO. De Oekraïense oppositie verkeerde in shock.

De Westers georiënteerde presidentskandidaat Viktor Joesjtsjenko raakte al gauw in de problemen. De Russen dienden hem tijdens een diner het gif dioxine toe waardoor hij een acute ontsteking van de alvleesklier opliep die een gruwelijk verminkt gelaat teweegbracht. Dit kon niet voorkomen dat hij al snel weer de leiding nam, daarbij fors gesteund door de VS die de oppositie ruim financierde om de democratie een kans te geven.

Het Kremlin steunde Janoekovitsj. Het maakte daarbij gebruik van dezelfde verkiezingscampagne die eerder was gebruikt voor de Russische verkiezingen. Joesjtsjenko werd boosaardig weggezet als een dienaar van het Westen, Janoekovitsj als een Russische held. Het hielp niet: Joesjtsjenko won met 39,87 procent, Janoekovitsj kreeg 39,32 procent van de stemmen. Dit kleine verschil maakte een tweede stemronde noodzakelijk. Poetin zette alles op alles om Janoekovitsj te laten winnen, hij bediende zich hierbij van een tot nu toe ongekende stembusfraude. Het opkomstpercentage joeg omhoog naar – schrik niet – 96,7 procent. Janoekovitsj won met 46 procent. In Rusland zouden ze zoiets geslikt hebben, maar niet in Oekraïne. De Maidan, het plein in het centrum van Kiev, stroomde vol met aanhangers van Joesjtsjenko. Er brak een opstand uit – de Oranjerevolutie. Joesjtsjenko riep zich uit tot president, maar een dag later werd Janoekovitsj uitgeroepen tot de officiële winnaar. Daarop werd het presidentiële paleis bestormd. De EU keerde zich tegen Poetin, maar hij noemde de verkiezing ‘glashelder’. Na enige tijd besloot hij tot nieuwe verkiezingen. Die won  Joesjtsjenko met 52 procent.

Dit toont aan hoe Poetin werkt. IJskoud, berekenend, hij trekt zich nergens wat van aan. Lukt iets niet, zoals deze verkiezingsstrijd, dan slaat hij ter vernietiging zijn klauwen uit naar andere doelen, zoals het vergroten van de druk op ngo’s en het verder onderdrukken van criticasters. De huidige oorlog in Oekraïne kan daarom naar alle kanten gaan, en dan wijs ik vooral op de negatieve kanten.

Het is Kerst in een wereld die knarst en kraakt. Veel monden zijn gevuld van vrede, maar nooit komt er een eind aan al dat slachten en slaan.

De oorlog in Oekraïne duurt nu bijna een jaar. Vrede lijkt niet in zicht, het verduistert het licht dat we omarmen met Kerst. Schep licht in de duisternis, wat klinkt dat mooi. Prima zo, maar vergeet geen mensen in minder gelukkig omstandigheden, zoals in Oekraïne.

Zeg niet: wat kan ik daaraan doen, niets. Inderdaad, je kan er niets aan doen. Toch is het goed om aan ze te denken, al is het maar voor even, want iedere vorm van steun, al is het maar een splinter, is voor hen  meegenomen.

Hier mogen het gezellige feestdagen zijn, zij zitten in angst en kou. Door medeleven met hun situatie, al is het maar voor even, krijg jezelf een prettiger kerstgevoel.

Allemaal gezegende kerstdagen en veel sterkte in 2023!

In Museum Catharijneconvent in Utrecht, waar de foto’s genomen zijn, staat een Napolitaanse presepe, het is de mooiste kerststal in Nederland. Evenals in de Napolitaanse kerststal uit de 17^e eeuw is in het Utrechtse tableau het straatleven rijk aanwezig.

De Bijbelse figuren in de barokke kerststal bevinden zich bij bekende Utrechtse gebouwen. Het kindje Jezus ligt in een kribbe onder de Domtoren en de wijzen uit het Oosten staan bij een van de verlichte zuilengalerijen. Een engelenschaar kondigt de geboorte van Jezus aan. De herberg waar geen plaats was voor Maria en Jozef, is hier de Winkel van Sinkel, tegenwoordig een grand café.

Oud Utrecht, de Oude Gracht.

Om de een of andere reden doet de vrieskou mij verlangen naar stokoude verhalen over heksen, weerwolven en witte wieven. In het licht van de ondergaande zon ijlen ze door besneeuwde bossen, de naakte velden bedekkend met dichte mist.

Lulkoek, ik weet het. Al die verhalen zijn ontsproten uit onwetendheid. De rivieren en de bergen zijn ontstaan door sterke reuzen, anders kan het niet. Hoe makkelijk is dat? Zo creëer je je eigen realiteit die past zo lang het duurt, dat spreekt. Zo ging het in oude tijden.

Complottheorie

Tegenwoordig doen we hetzelfde maar noemen het complottheorieën. Duistere complottheorieën komen vooral voor in rechts-extremistische groepen die niets op hebben met de feiten. Feiten zijn ballast, ze maken liever hun eigen verhaal en zonderen zich af van de reguliere maatschappij. Tijdens de coronacrisis beschuldigden ze ‘de mainstream(massa)media’ van het aanwakkeren van een angstcultuur. Media=virus was een sticker die ik toen veel tegenkwam.

In sagen zorgen duivels en heksen voor ongerief. Tegenwoordig bestaat er een reële plaag met de naam QAnon, een organisatie die complottheorieën aanwakkert en waar duizenden mensen in geloven maar die volledig gebaseerd zijn op drijfzand en lulkoek. Dan hou ik het toch maar liever bij echte sagen en oogstrelende beelden van weleer. Zoals bovenstaand schilderij van Utrecht in vervlogen dagen met op de achtergrond de dom en rustend op pilaren de nog altijd bestaande Winkel van Sinkel.