REDCOM

De roeireddingsboot op Terschelling staat op de nominatie om Nederlands immaterieel erfgoed te worden. Dat is mooi. Het is de oudste nog varende reddingssloep van het land. Sinds 1900 is de boot in bedrijf. Het te water gaan gebeurt met tien paarden, die de boot over de duinen slepen. De bemanning bestaat uit elf man, tien aan de roeispanen en een kapitein. 

Ook ons leger beschikte over roeireddingsboten.

Bij Hollum op Ameland hebben ze ook een door paarden getrokken reddingsboot, die is minder oud dan de Secretaris Schumacher op Terschelling. In augustus 1979 kwam de Mr. Adriaan de Bruyne in actie om een Duits zeiljacht uit de problemen te helpen. Het liep mis. Boot en paarden verdwenen in de diepte, later werd een nieuw paardenteam gevormd.

Chevrolet-vrachtwagen met lijn- en wippertoestel in De Koog, Texel.

Het redden van de bemanning van zinkende schepen was voor de redders een ware waaghalzerij. Schepen die vlakbij de kust in de problemen kwamen waren vaak erg lastig te bereiken wat de redders vaak in gevaar bracht.

Eind negentiende eeuw verscheen het lijn- wippertoestel. Met een vuurpijl werd een metalen lijn naar het gestrande schip geschoten waarmee de bemanning een dikke tros binnenhaalde waaraan een mand (wipper) of boei was bevestigd. Daarin konden ze dan veilig naar de reddingssloep of, mits de boot minder dan driehonderdvijfentachtig meter uit de kust lag, naar het strand. Later werd er een lijn- en wippertoestel op vrachtwagens geplaatst, in De Koog op Texel gebeurde dat in 1962 op een Amerikaanse legertruck uit de Tweede Wereldoorlog.

De zee is een ware toverdoos. Het zilte laat op het strand veel goederen na die afkomstig zijn van schepen. Strandjutters verzamelen het spul. Daarbij doorgaans scherp in de gaten gehouden door ambtenaren – strandvonders – die erop toezien dat ze niets van waarde meenemen. Dat de jutters er alles aan doen om ze te ontwijken behoeft geen betoog.

Blikjes melkpoeder.

Want jutters houden niet van regels. De markante Texelse jutter Maarten Boon († 2015) liet zich door niets en niemand tegenhouden. Op een dag zag hij op de  donkere zee honderden dansende lichtjes. Het maanlicht, ontdekte hij, ketste af op Britse blikjes melkpoeder, vierduizend in totaal. Hij graaide alles bij elkaar, wat geen klein werk was, en snelde, zonder dat een strandvonder het ontdekte, naar huis. De blikjes verkocht hij voor twee euro per stuk aan onder meer een Texelse bakker, die de poeder gebruikte om er slagroom van te maken. Soms had hij minder geluk. Uit een overboord geslagen container met tien miljoen sigaretten pakte hij de nodige sloffen. Hiervoor kreeg hij een belastingaanslag van ruim 1.700 euro. Hij nam het gelaten op, want soms win je, soms verlies je.

Wereldwijd slaan er dagelijks drie zeecontainers overboord. Begin 2019 verloor de MSC Zoē boven de Waddeneilanden 342 zeecontainers, daarvan liggen er nog veertig op de zeebodem te roesten. De stranden van de wadden werden destijds overspoeld met knuffelbeesten, piepschuim en sportschoenen. Over een aantal jaren spoelt er geheid ook van alles aan uit de gezonken containers.

Flora

Grafplaat voor de Noor kapitein Johan Christian Hesselberg. Op 17 november 1849 verloor hij, samen met negen bemanningsleden, het leven toen zijn schip ten onderging bij Paal 17 op Texel.

Overboord geslagen reddingsboeien.

Tot 2014 waren er op de wadden  scheepsstrandingen, die komen nu niet meer voor door de verbeterde navigatieapparatuur en het verleggen van de grote scheepvaart naar ruim zestien kilometer uit de kust. Maar dat wil niet zeggen dat die schepen niets ‘verliezen’, zeg maar gerust overboord zetten. In het Schipbreuk- en Juttersmuseum Flora in Den Burg liggen duizenden voorwerpen van schepen, ze spoelden aan op de stranden van Texel. Van autobumpers tot een zerk en alles daartussenin. En natuurlijk vinden ze op de stranden nog steeds ook heel oud spul, veelal afkomstig uit de honderden scheepswrakken in dit gebied of nog ouder, uit de tijd dat er nog helemaal geen Noordzee was, maar een landvlakte waarop herten en mammoeten rondliepen.

Slagtand van een mammoet die tienduizenden jaren geleden leefde in het gebied waar nu de Noordzee is.

Bord van een kermisattractie in Brighton.

Vrijwel dagelijks, en zeker na een storm, doen de jutters allerlei strandvondsten. Tegenwoordig is dat steeds vaker waardeloos plastic. Maar er is ook nog genoeg spul dat bijzonder is, zoals een attractiebord dat bij de pier in Brighton in zee sloeg en aankwam op Texel. Zo blijft het juttersmuseum een schatkamer, steeds  aangevuld met nieuwe en vooral ook veel leuke vondsten.

Vredesboom voor Oekraïne.

Dat het Westen in 2022 in oorlog zou zijn met Rusland hadden we nooit kunnen bevroeden. Hoewel de strijd plaatsvindt in Oekraïne ondervinden we ook hier de nadelige gevolgen. Denk aan de extreem hoge energieprijzen, de hoge inflatie en de bizar hoge kosten voor munitie en wapens die naar het front gaan.

Rusland hamert er voortdurend op dat ze Oekraïne is binnengevallen omdat het historisch Russisch grondgebied is. De ruim 44 miljoen inwoners van Oekraïne moeten weer terug onder de vleugels van de Russische dubbelkoppige adelaar. Maar dat Oekraïne Russisch grondgebied is is een mythe. Het land behoorde toe aan verschillende rijken en ja, het noorden van het land was in de zevende eeuw het land van de Roes (Rus), het werd bewoond door Oost-Slaven en Fins-Permische volkeren.

Grensland

Oekraïne betekent letterlijk grensland, evenals Polen is het een ‘bufferstaat’ en met die  landen botst de geschiedenis altijd ongemeen fel. In de middeleeuwen ontstond het Kievse Rijk – Kievan Rus, voorloper van het tsarenrijk, ja hier liggen de historische wortels van Rusland. Maar in de loop der tijd veranderde er veel. In de achttiende eeuw pikte Tsarina Catharina de Grote de Krim in. Delen van West-Oekraïne behoorde lange tijd bij Polen, maar ook bij het Oostenrijk-Hongaarse keizerrijk. Na ondertekening van het geheime pact met Adolf Hitler (1939) bezette Stalin delen van het land. Na WOII kreeg hij heel Oekraïne in handen. Hij verbood het Oekraïens, voortaan werd er alleen Russisch gesproken. In 1963 verordonneerde Chroesjtsjov dat de Krim niet meer bestuurd zou worden door Moskou, maar vanuit Kiev, de toenmalige hoofdstad van de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek.

Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 werd Oekraïne op papier een onafhankelijke natie. Maar Rusland hield het land na aan de borst, want het grensland was in geopolitiek opzicht van belang. Voor Poetin stond altijd vast dat Oekraïne onwrikbaar tot de Russische invloedssfeer behoorde. Hier maakt Poetin een grote fout. Oekraïne zit door de grote verscheidenheid aan sociale en culturele groeperingen anders in elkaar dan Rusland, bovendien is de politiek in Oekraïne minder ‘gestuurd’ dan in Rusland. Het land was meer geïnteresseerd in het Westen dan Poetin dacht. Kijk maar wat er in 2004 gebeurde.

Vijanden

Het beet Poetin dat Leonid Koetsjma, de toenmalige president van Oekraïne, na de eeuwwisseling flirtte met de EU en de NAVO, voor Poetin, een oud-KGB’er, zijn dat  vijanden. Hij maakt zich er vooral kwaad over dat de NAVO verder opschoof naar het oosten en nu klaarstond in 26 landen, waaronder de Baltische staten, voormalige Sovjetrepublieken, Bulgarije en Roemenië. Met Oekraïne mocht dat nooit gebeuren. Rusland wees op de belofte die Michael Gorbatsjov in 1989 van de NAVO zou hebben ontvangen: geen uitbreiding in oostelijke richting. Maar de Westerse politieke leiders ontkenden pertinent dat ooit beloofd te hebben. Voor Poetin, een denker in invloedssferen, was het nu wel duidelijk: de vijand stond bewapend aan de poort. In werkelijkheid betekende de NAVO-uitbreiding weinig: een raketbeschermingssysteem, zogenaamd om invliegende raketten uit Iran te onderscheppen, al was het duidelijk gericht op Rusland, en straaljagers die het luchtruim van de nieuwe staten moesten beschermen, maar van een Westers leger op de Russische stoep was geen sprake.

IJskoud

Bij de Oekraïense presidentsverkiezingen in 2004 schoof Poetin presidentskandidaat Viktor Janoekovitsj naar voren. De oppositie zwoer bij Viktor Joesjtsjenko. Maar nu Oekraïne sprak over een mogelijke aansluiting bij de NAVO, zette Poetin de hakken in het zand, het was genoeg. President Koetsjma werd onder druk gezet en stopte zijn geflirt met de EU en de NAVO. De Oekraïense oppositie verkeerde in shock.

De Westers georiënteerde presidentskandidaat Viktor Joesjtsjenko raakte al gauw in de problemen. De Russen dienden hem tijdens een diner het gif dioxine toe waardoor hij een acute ontsteking van de alvleesklier opliep die een gruwelijk verminkt gelaat teweegbracht. Dit kon niet voorkomen dat hij al snel weer de leiding nam, daarbij fors gesteund door de VS die de oppositie ruim financierde om de democratie een kans te geven.

Het Kremlin steunde Janoekovitsj. Het maakte daarbij gebruik van dezelfde verkiezingscampagne die eerder was gebruikt voor de Russische verkiezingen. Joesjtsjenko werd boosaardig weggezet als een dienaar van het Westen, Janoekovitsj als een Russische held. Het hielp niet: Joesjtsjenko won met 39,87 procent, Janoekovitsj kreeg 39,32 procent van de stemmen. Dit kleine verschil maakte een tweede stemronde noodzakelijk. Poetin zette alles op alles om Janoekovitsj te laten winnen, hij bediende zich hierbij van een tot nu toe ongekende stembusfraude. Het opkomstpercentage joeg omhoog naar – schrik niet – 96,7 procent. Janoekovitsj won met 46 procent. In Rusland zouden ze zoiets geslikt hebben, maar niet in Oekraïne. De Maidan, het plein in het centrum van Kiev, stroomde vol met aanhangers van Joesjtsjenko. Er brak een opstand uit – de Oranjerevolutie. Joesjtsjenko riep zich uit tot president, maar een dag later werd Janoekovitsj uitgeroepen tot de officiële winnaar. Daarop werd het presidentiële paleis bestormd. De EU keerde zich tegen Poetin, maar hij noemde de verkiezing ‘glashelder’. Na enige tijd besloot hij tot nieuwe verkiezingen. Die won  Joesjtsjenko met 52 procent.

Dit toont aan hoe Poetin werkt. IJskoud, berekenend, hij trekt zich nergens wat van aan. Lukt iets niet, zoals deze verkiezingsstrijd, dan slaat hij ter vernietiging zijn klauwen uit naar andere doelen, zoals het vergroten van de druk op ngo’s en het verder onderdrukken van criticasters. De huidige oorlog in Oekraïne kan daarom naar alle kanten gaan, en dan wijs ik vooral op de negatieve kanten.