REDCOM

Als reiziger wil ik het klassieke Griekenland leren kennen. Daarvoor ben ik half september naar het schiereiland Peloponnesos gegaan. Hier liggen de oeroude plaatsen Argos, Epidaurus, Korinthe, Mycene, Olympia en Sparta. De Peloponnesos is genoemd naar de Griekse mythologische held Pelops. Overal hoge bergen en olijfbomen, daartussen de ruines van een lang vergane glorie, die tevens het begin van onze beschaving markeren.

Kanaal van Korinthe.

Stormwinden aan de zuidkant van de Peloponnesos hinderde de scheepvaart en daarmee de handel. Om de gevaarlijke zuidpunt van het schiereiland te omzeilen bestonden er al ver voor Christus plannen voor een lijnrecht kanaal tussen de Golf van Korinthe en de Golf van Egina. Maar het orakel van Delphi ontraadde die plannen.

Aanleg van het Kanaal van Korinthe eind negentiende eeuw.

In de negentiende eeuw kwam het er toch van. In 1882 begon het werk onder leiding van de Hongaarse ingenieur Vojtech Gerster. Zeven jaar later lag er tachtig meter diep tussen de rotsen een ruim zes kilometer lange waterverbinding die de vaarweg tussen Piraeus en de Golf van Egina aanzienlijk verkorte.

Tegenwoordig is het Kanaal van Korinthe vooral een toeristische attractie. Veel scheepvaart gaat er nu niet meer door. Grote containerschepen mijden deze ondiepe route. Van de nog altijd aanwezige stormen op de zuidpunt hebben die geen last.

Rio-Antirrio tolbrug

Behalve de landengte van Korinthe is er sinds 2004 nog een vaste verbinding met de rest van Griekenland, dat is de Rio-Antirrio tolbrug, een kolossaal bouwwerk met een lengte van ruim 2,8 kilometer waarvan ruim 2,2 kilometer wegdek aan kabels boven de Golf van Korinthe hangt. Maar als je weet dat dit een aardbevingsgevoelig gebied is en de Golf diep dan lopen bij het aanschouwen van de brug de rillingen over je rug. Door de hoge tol – 13,50 euro – kiezen de meeste automobilisten voor de oude vertrouwde en veel goedkopere veerboot.

Nafplion

In de haven van de oude Griekse hoofdstad Nafplion – in 1833 werd Athene de hoofdstad – lag in de oudheid de vloot van Agamemnon, de koning van Mycene. In de bronstijd – 2200 tot 1600 v.Chr. – voeren de boten vanaf hier over de Egeïsche Zee naar Troje. Onder het genot van een verfrissing denk ik aan de Ilias en de Odyssee, de oudste Griekse verhalen, waarin Homerus de strijd om Troje beschrijft. Om een gunstige wind naar Troje te krijgen offerde Agamemnon tot woede van zijn vrouw, koningin Klytaemnestra, zijn dochter Iphigeneia. Agamemnon werd na de overwinning op Troje vermoord door zijn vrouw. Het verhaal berust op waarheid. Al sinds de oudheid wordt het wereldwijd op het toneel verteld.

De Venetiaanse fortificatie Palamidi in Nafplion.

Nafplion werd in veel latere tijd door de Venetianen veroverd. Die bouwden op de berg een fort en versterkten ook de haven met een fort, zodat er geen boot zo maar in of uit kon.

Op het eilandje Agioi Theodori in Nafpoli staat het Venetiaanse fort ‘Passage’, nu bekend onder de naam Bourtzi.

Een ‘moderne’ zuil tussen eeuwenoude Dorische zuilen.

De Spartaanse koning Leonidas heeft het orakel van Delphi bezocht dat hem zijn dood voorspelde bij Thermopylae. ”Kom terug met dit schild of erop”, zei de Pythia, de profetes, beneveld door ethyleengas dat uit een rotsspleet op de Parnassus stroomde.

Delphi, in de oudheid de navel van de wereld genoemd, was gewijd aan Apollo – de god van het licht. Zijn beeltenis is prachtig weergegeven op een hier gevonden bord uit 470 v. Chr. Ontelbaren, waaronder ook veel binnen- en buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, reisden naar dit onherbergzaam oord aan de Golf van Korinthe om van het orakel – altijd een vrouw – hun toekomst te vernemen. Zouden ze die veldslag winnen? Hoe verliep de toestand van de staat? Konden ze die geliefde krijgen?

Gezeten op een driepotige kruk stootte de Pythia in trans een stroom van onsamenhangende klanken uit. De toehoorders dachten dat het de goden waren die tot hen spraken. Profeten ‘vertaalden’ de klanken waarna het ook dan niet altijd gemakkelijk was er iets zinnigs van te brouwen. Bezoekers kregen vaak een  uitspraak die voor meerdere uitleg vatbaar was.

Bestseller

Vrouwenhoofd, gevonden in Delphi, uit het midden van de 6e eeuw v. Chr.. De ogen waren levensecht, want gemaakt van glaspasta.

De voorspellingen begonnen hier al in de achtste eeuw voor Christus. Een schaap zou er een goddelijke ‘tik’ hebben gekregen waarna het dier begon te blaten en de herder de toekomst zag. Op een flank van de berg bouwden de eerste pelgrims de Tholos. Van de eerste tempel zijn alleen de resten te zien, maar hij heeft nog steeds een prachtig gedecoreerde fries.

Vanaf de zevende tot en met de vijfde eeuw voor Christus was het orakel een echte bestseller. Daarna leek het even fout te gaan door invallen en plunderingen van barbaren, maar bij de komst van de Romeinen leefde het orakel weer op. Tot 390 na Christus, toen was het voorbij met de voorspellingen. Keizer Theodosius I maakte een eind aan alles dat voorchristelijk was.

Opgravingen

De eerste opgravingen op de archeologische site werden uitgevoerd door de Duitse filoloog Hans Pomtow. Het echte werk begon na verplaatsing van het op de site gebouwde dorp Kastri. De bewoners gingen naar nieuwe huizen in het moderne Delphi. Op het blootgelegde heiligdom staan restanten van de tempel van Apollo, het schathuis van de Atheners en nog zoveel meer. Er komen hier diverse periodes bijeen: behalve de Archaïsche periode zijn dat de Klassieke periode, de Hellenistische en de Romeinse periode. Veel van de gevonden voorwerpen zijn tentoongesteld in het museum op de vindplaats. In bijgaand filmpje zie je gerestaureerde schatkamer van Delphi, een grijze zuilengalerij uit de Romeinse tijd, oude stenen met inscripties, de sfinx uit 560 v. Chr., Cleobis en Biton, de tweeling sporters uit Argos, het bord met een afbeelding van Apollo en het beroemde bronzen beeld van de wagenmenner uit de vijfde eeuw v. Chr, gevonden in 1860.

Oorlog is een smerig rafelig kleed dat de mensheid altijd met zich meesleept. Geen eeuw zonder oorlog. Veldslagen rijgen zich aaneen. Soms zijn ze totaal vergeten maar gebeurde ze niet lang geleden of maakten wij er deel vanuit dan blijven ze gegrift in het geheugen staan.

Wie herinnert zich de slag bij het Belgische Gembloers, eind januari 1578? Het Spaanse leger van Vlaanderen vocht er tegen het leger van ‘onze’ Staten-Generaal.

Met 25.000 soldaten bestormde het Staatse leger op 31 januari het goed getrainde Vlaamse leger: 7.000 man. Na anderhalf uur was de strijd beslist. Verslagen droop het Staatse leger af, 8.000 gesneuvelden en gewonden bleven achter. De Spanjaarden betreurden slechts vijfentwintig man.

Niets in Gembloers herinnert aan de slag. Alleen aan de Slag om Gembloers -14 en 15 mei 1940 – is daar een monument gewijd.

Thermopylae

De Spartaanse koning Leonidas.

Monument ter herinnering aan de Slag bij Thermopylae, 480 v.Chr..

Toch worden ook stokoude veldslagen niet altijd vergeten, zoals de Slag bij het Griekse Thermopylae uit 480 v.Chr..

Rijdend over de weg naar Thessaloniki kan ik me moeilijk voorstellen dat hier in die tijd de zee lag.

Rechts van de weg staat het monument dat herinnert aan de Spartaanse koning Leonidas die hier met vierduizend Grieken, daaronder driehonderd zwaar bewapende infanteristen uit Sparta, strijd leverde tegen de Perzen. Hij verloor hier zijn leger en zijn leven.

Toen was hier een bergpas, zo smal dat twee strijdwagens elkaar moeilijk konden passeren. Een formidabel strategisch punt dat de geharde Spartanen keihard verdedigden tegen de oprukkende Perzen. Na twee dagen van bloedvergieten stuurden die een groot leger van ‘onsterfelijken’ naar een andere, minder goed beschermde, bergpas. De Griekse nederlaag volgde snel maar het was geen keerpunt in de strijd, eerder een korte pauze. Later beten de Perzen alsnog in het stof.

Over deze veldslag werd in 1962 de film The 300 Spartans gemaakt: https://www.youtube.com/watch?v=R-6M5FukAoE&list=RDLV1VzL7Oph61k&index=5