REDCOM

De humanist Desiderius Erasmus Roterodamus woont rond zijn twintigste in het Klooster Emmaüs in Stein, een vlek bij Haastrecht, niet ver van Gouda waar Erasmus zijn kinderjaren doorbracht. Zijn vader, een priester, verwekte hem bij zijn huishoudster, hierdoor was Erasmus een onwettig kind. In die tijd een zonde met grote gevolgen voor zijn maatschappelijke positie. Hij wurmde zich in allerlei bochten om zijn verleden te verdoezelen, vandaar dat zijn geboortejaar onbekend is. Was het 1466, 1467 of 1469? Pas op zijn vijftigste, en wereldberoemd, verloste de paus hem van deze dwaling.

Boerderij ’t Klooster in Haastrecht staat op de plek van het voormalige Klooster Emmaüs, woonplek van Desiderius Erasmus.

Via de schilderachtige ophaalbrug in Haastrecht bereik je de Steinsedijk. Ga je de dijk af dan sta je op het terrein van het verdwenen klooster. In 1549 ging het door brand teloor. Met de kloosterstenen werd hofstede Kloosterstein gebouwd, die in 1900 teloor ging door brand. In 1903 verrees de huidige boerderij ’t Klooster. Onder de grond liggen de fundamenten van het oude klooster waarin de jonge Erasmus, vernoemd naar de Italiaanse bisschop Erasmus van Formiae,  in 303 als martelaar gestorven voor zijn geloof, veelvuldig bad.

Op het voormalige kloosterterrein zijn bentheimerstenen gevonden, vermoedelijk van een muur of poortgebouw.

Vrijheid voor de wetenschap

Voor zijn komst naar het strenge klooster doorliep Erasmus de Latijnse School in Deventer, toentertijd een van de beste onderwijsinstellingen in de noordelijke Nederlanden. Gesteund door de Broeders van het Gemene Leven ontwikkelde hij zich daar als kritisch denker en stelde – heel bijzonder in die tijd – de mens centraal. Hij bepleitte vooral vrijheid voor de wetenschap, niet voor het individu. In feite was dat het begin van verzet tegen het dogma van de rooms katholieke kerk, al zou Erasmus zich er nooit helemaal van afkeren, iets wat Luther wel deed. Behalve Latijn, de taal waarin hij voortaan zou schrijven en spreken, studeerde hij in Deventer ook Grieks. Na de dood van zijn ouders stuurden zijn voogden hem in 1487 naar Stein. Hij vond het er maar een smerige boel. “De plaats was zoo stinkend en ongezond, dat er qualijk koeyen, laat staan zoo een teer menschje als ik ben konden aarden’’ (Wikipedia). Maar van een stiekem vertrek was geen sprake. Hem werd gedreigd ‘dat de heilige Augustinus zich op hem zou wreken wanneer hij de hielen zou lichten.’ Hij vertrok in 1493, een jaar na zijn priesterwijding in de Dom van Utrecht en begon in 1495 aan een theologiestudie en docentschap in Parijs.

Humanist Desiderius Erasmus Roterodamus († 1536).

Cabaretier

Bij het zien van schilderijen van Erasmus denk je misschien wat een norse kerel was dat. Maar het tegendeel is waar, zo blijkt uit de uitstekende biografie Erasmus Dwarsdenker van Sandra Langereis. Hij was behalve filosoof, theoloog, schrijver en humanist, ook een van de eerste cabaretiers. Erasmus kon ontzettend geestig en doeltreffend uit de hoek komen. Lees zijn bestseller Lof der zotheid uit 1509, daarin steekt hij de draak met iedereen die uit puur eigenbelang de meeste idiote fratsen uithaalt om zijn gelijk te halen.

Overhoop met Luther

Reformator Maarten Luther, 1483 – 1546.

Erasmus was een voorloper van de hervorming die in 1517 krachtig doorzet. Maarten Luther, evenals Erasmus een Augustijner priester, bracht een pamflet uit met 95 stellingen die hij ophangt aan de deur van de kerk in Wittenberg. Stellingen die de wantoestanden in de katholieke kerk, zoals de aflatenhandel, aan de kaak stelde. Erasmus nam daarvan afstand, hij bleef het katholieke geloof trouw. Hij kwam in conflict met Luther die volgens hem alles te snel wilde en in 1524 zelfs een bloedige Boerenoorlog op gang bracht.

Erasmus schudde moedeloos zijn hoofd over zoveel onbegrip. Tien jaar later liep hij stram van de reumatiek, onder aanhoudende koorts, buikpijn en een niet te stoppen bloederige diarree. In de nacht van 11 op 12 juli 1536 stamelde hij in zijn woonplaats Bazel: ‘Lieve God’ en stierf.

Honderd dagen oorlog in Oekraïne. Weinig is er door Rusland bereikt. De droefenis is groot. Duizenden doden, daaronder  veel burgers. Steden geruïneerd. Hoe lang gaat het duren? Rusland wentelt de schuld af op het Westen. Terwijl juist Rusland de grote schuldige is.

De cholericus Vladimir Poetin is druk bezig de historie naar zijn hand te zetten. Hij beschouwt Oekraïne als hecht onderdeel van Rusland. Maar niemand stond zijn slecht presterende leger daar op te wachten met vlaggetjes en geklap. Het leger kwam terecht in een mallemolen. En waarom dit alles? Omdat Poetin niet van zins is terug te treden achter de coulissen. Hij bijt zich vast in zijn dictatorschap. De gewone Rus is lukraak meegezogen in de voortdurende lof rond Poetin, een leider, die nooit een leider had mogen zijn.

Rusland is en blijft een raadselachtig land. De meeste bewoners laten zich, hoe droevig het ook is, leiden door de dagelijkse leugenparade. Het klinkt allemaal zo gewoon, eerlijk bovendien. Wat zei Poetin op de conferentie over internationale veiligheidsproblemen in 2007 in München? Hij eiste voor het, zoals hij het noemde, democratische Rusland een toppositie op in de wereldheerschappij. Daarin werd Rusland dwars gezeten door één meester, één soeverein, de Verenigde Staten. ‘En dit heeft zeker niets gemeen met democratie’, liet Poetin weten. ‘Eén staat, en natuurlijk in de eerste plaats de VS, heeft zijn landsgrenzen op alle mogelijke manieren overschreden.’

KGB

Democratisch kunnen we Poetin niet noemen. Hij werd in het zadel geholpen door voormalig president Jeltsin. Hij omringde zich met vrinden en andere getrouwen uit de tijd dat hij werkzaam was voor de Dienst voor de Staatsveiliheid. Tegenstanders verslaat hij met vuile KGB-methoden. Tot 2035 heeft hij zichzelf machtszekerheid gegeven. Zo’n president aan het hoofd van ’s werelds tweede kernmacht, dat moet tot nadenken stemmen. Vooral omdat hij in München zei: ‘Gebruik van geweld kan alleen als legitiem worden beschouwd als het besluit wordt gesanctioneerd door de VN.’ Poetin zelf houdt zich daar niet aan. Op 24 februari is hij Oekraïne binnengevallen, zonder dat er sprake was van een aanleiding.

Dat het bij Rusland voegen van Oekraïne is ingegeven door, zoals hij het noemt, de omsingeling van de NAVO, is een drogreden. Heeft de NAVO Rusland ooit gedreigd aan te vallen? Poetin deed dat wel, hij stelde de nucleaire macht in gebruik. ‘Wie Rusland hindert, zal gevolgen zien die de wereld nog nooit gezien heeft’, aldus de president.

Poetin maakt een kapitale fout: hij denkt dat zijn denkwijze, die verwrongen is door de geheime dienst, gelijk staat aan die van het Westen, maar die heeft een veel genuanceerder denktrant, die veel minder oorlogszuchtig is.

De huidige situatie zorgt er voor dat het wederzijds vertrouwen totaal is vernietigd. Er staat weer een, zij het denkbeeldige, Berlijnse Muur tussen oost en west. En zolang Rusland vol zit met revanche wordt die muur alleen maar groter. Komt er ooit een moment waarop de BOM barst en de Europese familie aan stukken wordt gereten?

Je staat er misschien niet zo bij stil, maar kijk eens om je heen, dan zie je stoelen in de meest verrassende vormen, gemaakt van velerlei materialen.

De Duitser Michel Thonet was een van de grootste meubelontwerpers van de negentiende eeuw. Hij fabriceerde stoelen van gebogen hout. Die aanpak levert een fraai ontwerp op en werkt materiaal besparend.

In de loop der tijd verschenen er ruim honderd iconische stoelen. Behalve de Thonet-stoel zijn dat onder meer: de Rietveld-stoel, de rechthoekige Le Corbusier fauteuil en de Wassily stoel van Marcel Breuer.

Stijlicoon

En nog steeds verschijnen er bijzondere stoelen. Je vraagt je af hoe het in godsnaam mogelijk is om van zoiets eenvoudigs als een stoel steeds weer iets opmerkelijks te maken? Maar het gebeurt. In 2016 verscheen er een houten stoel waarvan het hout afkomstig was van een vluchtelingenboot die strandde op het eiland Lampedusa. De ontwerper was de Italiaan Enzo Mari († 2020). Hij noemde de stoel Ambassador’s Chair. Daarmee aangevend welwillend te staan tegenover de komst van vluchtelingen, die de stoel ook in elkaar hebben gezet. Samen met de milieu-touch – hergebruik van materialen – is deze relatief vrij eenvoudige stoel uitgegroeid tot een waar stijlicoon. De stoel kreeg een ereplaats in het Stedelijk Museum van Amsterdam.