Alles verandert bliksemsnel
De wereld is in nauwelijks 20 jaar totaal veranderd. Internet is de nieuwe Werkelijkheid geworden. Ruim 100 jaar geleden brachten telegraaf, telefoon, stoomboot, en trein, later het vliegtuig ons vooruit. Het ging snel, maar nooit zo snel als nu.
Onze wereld is veranderd in een dorp. Financiën, handel en industrie zijn uitgegroeid tot een georganiseerde productieketen. In dit ‘werelddorp’ met 7 miljard inwoners draait het om globalisering: het openstellen van grenzen voor de gemakkelijke verplaatsing van goederen en diensten.
Die ontwikkeling gaat razendsnel. Alleen een crisis, recessie of oorlog kan er een eind aan maken. Maar zijn de puinhopen aan de kant geschoven dan draait alles gewoon weer door en wellicht nog sneller dan voorheen.
Op deze site wil ik de veranderingen in de wereld volgen. Niet zoals een krant of tijdschrift doet, maar door alleen datgene eruit te pikken wat ik belangrijk vind.
Nederland in WO 1 nu gratis te lezen. Het boek verscheen in 2014.
Nederland in wo1
Massagraf op de Mamajev Koergan, Wolgograd
Rusland verloor in de Tweede Wereldoorlog 27 miljoen mensen. Een
gigantische aderlating. In Stalingrad, het huidige Wolgograd, is op de Mamajev Koergan, de 102 meter hoge heuvel die uitkijkt over de stad en de brede Wolga, een enorm massagraf, bewaakt’ door een 82 meter hoog standbeeld van een vrouw met een triomfantelijk geheven zwaard (zie foto).
Vijfendertigduizend Russische soldaten zijn hier bijgezet. Vierentwintig uur per dag houden soldaten er stil de wacht. Bij warm weer wissen collega’s het zweet van de gezichten van bewakers.
De soldaten sneuvelden in de Slag om Stalingrad – 23 augustus 1942 – 2 februari 1943. De hevige strijd markeerde de omslag in de oorlog. Over een front van 643 kilometer breed stonden twee Duitse legers – het 6e Leger en 4e Pantserleger – tegenover negen Sovjetlegers. Hitler had geen enkel vertrouwen in de, zoals hij het noemde, minderwaardige slagkracht van de Slaven. Maar die bouwden aan de lopende band superieure tanks en andere wapens.
Veldmaarschalk Friedrich Paulus (m) passeert de fontein op weg naar de overgave.
De bevelvoering was als een houwdegen. Massa’s soldaten stierven. Het deed er niet toe, want het moederland riep. Dit was het bloedigste gevecht in de historie van de mensheid. Steeds weer nieuwe massale aanvallen. Tot de Duitsers omsingeld waren en zich gewonnen gaven. Hun opperbevelhebber, veldmaarschalk Friedrich Wilhelm Ernst Paulus, tekende de overgave.
Op weg naar de ondertekening passeerde hij de fontein van kinderen die dansen om een krokodil. Waren de Duitsers de krokodil en dansten de Russen? De fontein werd na de oorlog gesloopt. Sinds 2013 staat er voor het station van Wolgograd een replica van de fontein, al zijn de kinderen daar wat groter dan op het teloor gegane origineel.
Replica van de oude fontein in het voormalige Stalingrad.
De Grebbe, twee eeuwen lang een belangrijke verdedigingslinie
Tot aan Wereldoorlog II is de Grebbelinie onze belangrijkste verdedigingslinie. De aanleg van de talloze versterkingen begon in 1745. De linie liep van de Oostdijk bij Bunschoten-Spakenburg naar Rhenen. Het doel was: bescherming bieden aan west-Nederland – destijds het centrum van de Republiek – tegen aanvallen uit het oosten.
De Grebbe, ingang Militair Ereveld, 4 mei.
De linie bestond uit aarden forten, sluizen en kazematten. Hele delen van de versterking konden blank staan. Inundatie werd voor het eerst toegepast in 1794-1795 om het noordelijke Franse leger te weren. Het was zinloos, want het leger liet de linie voor wat ‘ie was en trok via de Betuwe over de bevroren rivieren naar Utrecht en Amsterdam.
Helden
Oproep tot mobilisatie, 29 augustus 1939. Uiteindelijk beschikte het Nederlandse leger over 300.000 manschappen.
In 1939 werd de Grebbelinie versterkt. Vijftigduizend soldaten groeven zich in, waarvan 15.000 bij Rhenen. Hele delen van de linie kwamen onder water te staan, het leverde nauwelijks iets op.
De Duitse aanval van 10 mei 1940 concentreerde zich op 11 mei op de Grebbe bij Rhenen. Er vonden heroïsche gevechten plaats. Van de soldaten die hier heldendaden begingen noem ik er slechts twee: majoor J.H.A. Jacometti bood stevig verzet en verloor samen met velen het leven. En majoor W.P. Landzaat. Hij maande zijn mannen zich in veiligheid te brengen. Vanuit een paviljoen naast Ouwehands Dierenpark vocht hij door en sneuvelde.
Miltair Ereveld De Grebbeberg: 850 graven.
Drie dagen duurde de strijd om de Grebbe. Daarvan is – op het Militair Ereveld na – weinig meer terug te vinden. Alleen restanten van kazematten, met blad bedekte sporen van loopgraven en schuttersputten en door de strijd getekende bomen. Behalve cultuur-historisch erfgoed is de Grebbelinie nu ook een belangrijke ecologische zone.
Compleet overzicht burgerslachtoffers WO II ontbreekt
In de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland circa tweeduizend mensen door de bezetter geëxecuteerd. Daar zaten veel mensen tussen die volkomen willekeurige aan hun eind kwamen. Zoals 29 mensen die op 24 oktober 1944 bij wijze van represaille werden neergeschoten op de plaats waar een dag eerder een aanslag was gepleegd op een Duitser.
Soms namen ter dood veroordeelden hun executie schijnbaar gemakkelijk op, zoals Bram Cohen uit Den Haag. ‘Ik ga dood’, schreef hij in zijn afscheidsbrief.
Dit blijkt uit het boek De doden tellen van historica Renske Krimp. Daarin zegt historicus Kees Ribbens: ‘Niemand heeft een compleet overzicht van het totaal aantal burgerslachtoffers in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is zelfs moeilijk een compleet overzicht te maken van alle categorieën waarin je die mensen zou moeten onderbrengen. We spreken over mensen die zijn omgekomen door de oorlog om hen heen. Zij vormden geen specifieke, georganiseerde groep, maar kwamen veelal om door uiteenlopende omstandigheden als bombardementen, beschietingen en door honger en gebrek.’
Vernietigd archief
De Duitse kunstenaar Gunther Demnig kwam op het idee de gedachte aan de zinloze moord op mensen in WO II levend te houden door op de plek van hun arrestatie een Stolper(struikel)steen te plaatsen van 10×10 cm met een toplaag van messing. Je buigt en leest naam, geboortejaar, jaar van deportatie of arrestatie, de datum en vaak ook de plaats van overlijden van het door nazigeweld omgekomen slachtoffer.
Aan het eind van de oorlog vernietigden de Duitsers in Nederland een groot deel van hun archief. Ja, er zijn cijfers maar die zijn niet nauwkeurig. In de Hongerwinter stierven er 16.000 tot 25.000 mensen. De bar slechte volksgezondheid in WO2 vergde circa 50.000 levens. Door oorlogshandelingen (denk aan bombardementen) stierven circa 30.000 burgers en door gevechten bij de bevrijding kwamen circa 23.000 mensen om het leven. Dan heb ik nog niets over de Joodse landgenoten waarvan er tussen de 102.000 en 104.000 werden vermoord noch over de Roma en Sinti waarvan er circa 215 om het leven zijn gekomen.
Ongeveer 11.000 niet-Joodse Nederlanders zijn naar concentratiekampen gedeporteerd – vooral Sachsenhausen, Neuengamme, Buchenwald, Dachau, Mauthausen en Natzweiler. In Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog van professor Loe de Jong staat dat er ongeveer 800 Nederlanders zijn vrijgelaten uit die kampen. Ongeveer 4000 van die 11.000 overleefden het kamp niet.