REDCOM

Tot aan Wereldoorlog II is de Grebbelinie onze belangrijkste verdedigingslinie. De aanleg van de talloze versterkingen begon in 1745. De linie liep van de Oostdijk bij Bunschoten-Spakenburg naar Rhenen. Het doel was: bescherming bieden aan west-Nederland – destijds het centrum van de Republiek – tegen aanvallen uit het oosten.

De Grebbe, ingang Militair Ereveld, 4 mei.

De linie bestond uit aarden forten, sluizen en kazematten. Hele delen van de versterking konden blank staan. Inundatie werd voor het eerst toegepast in 1794-1795 om het noordelijke Franse leger te weren. Het was zinloos, want het leger liet de linie voor wat ‘ie was en trok via de Betuwe over de bevroren rivieren naar Utrecht en Amsterdam.

Helden

Oproep tot mobilisatie, 29 augustus 1939. Uiteindelijk beschikte het Nederlandse leger over 300.000 manschappen.

In 1939 werd de Grebbelinie versterkt. Vijftigduizend soldaten groeven zich in, waarvan 15.000 bij Rhenen. Hele delen van de linie kwamen onder water te staan, het leverde nauwelijks iets op.

De Duitse aanval van 10 mei 1940 concentreerde zich op 11 mei op de Grebbe bij Rhenen. Er vonden heroïsche gevechten plaats. Van de soldaten die hier heldendaden begingen noem ik er slechts twee: majoor J.H.A. Jacometti bood stevig verzet en verloor samen met velen het leven. En majoor W.P. Landzaat. Hij maande zijn mannen zich in veiligheid te brengen. Vanuit een paviljoen naast Ouwehands Dierenpark vocht hij door en sneuvelde.

Miltair Ereveld De Grebbeberg: 850 graven.

Drie dagen duurde de strijd om de Grebbe. Daarvan is – op het Militair Ereveld na – weinig meer terug te vinden. Alleen restanten van kazematten, met blad bedekte sporen van loopgraven en schuttersputten en door de strijd getekende bomen. Behalve cultuur-historisch erfgoed is de Grebbelinie nu ook een belangrijke ecologische zone.

In de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland circa tweeduizend mensen door de bezetter geëxecuteerd. Daar zaten veel mensen tussen die volkomen willekeurige aan hun eind kwamen. Zoals 29 mensen die op 24 oktober 1944 bij wijze van represaille werden neergeschoten op de plaats waar een dag eerder een aanslag was gepleegd op een Duitser.

Soms namen ter dood veroordeelden hun executie schijnbaar gemakkelijk op, zoals Bram Cohen uit Den Haag. ‘Ik ga dood’, schreef hij in zijn afscheidsbrief.

Dit blijkt uit het boek De doden tellen van historica Renske Krimp. Daarin zegt historicus Kees Ribbens: ‘Niemand heeft een compleet overzicht van het totaal aantal burgerslachtoffers in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is zelfs moeilijk een compleet overzicht te maken van alle categorieën waarin je die mensen zou moeten onderbrengen. We spreken over mensen die zijn omgekomen door de oorlog om hen heen. Zij vormden geen specifieke, georganiseerde groep, maar kwamen veelal om door uiteenlopende omstandigheden als bombardementen, beschietingen en door honger en gebrek.’

Vernietigd archief

De Duitse kunstenaar Gunther Demnig kwam op het idee de gedachte aan de zinloze moord op mensen in WO II levend te houden door op de plek van hun arrestatie een Stolper(struikel)steen te plaatsen van 10×10 cm met een toplaag van messing. Je buigt en leest naam, geboortejaar, jaar van deportatie of arrestatie, de datum en vaak ook de plaats van overlijden van het door nazigeweld omgekomen slachtoffer.

Aan het eind van de oorlog vernietigden de Duitsers in Nederland een groot deel van hun archief. Ja, er zijn cijfers maar die zijn niet nauwkeurig. In de Hongerwinter stierven er 16.000 tot 25.000 mensen. De bar slechte volksgezondheid in WO2 vergde circa 50.000 levens. Door oorlogshandelingen (denk aan bombardementen) stierven circa 30.000 burgers en door gevechten bij de bevrijding kwamen circa 23.000 mensen om het leven. Dan heb ik nog niets over de Joodse landgenoten waarvan er tussen de 102.000 en 104.000 werden vermoord noch over de Roma en Sinti waarvan er circa 215 om het leven zijn gekomen.

Ongeveer 11.000 niet-Joodse Nederlanders zijn naar concentratiekampen gedeporteerd – vooral Sachsenhausen, Neuengamme, Buchenwald, Dachau, Mauthausen en Natzweiler. In Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog van professor Loe de Jong staat dat er ongeveer 800 Nederlanders zijn vrijgelaten uit die kampen. Ongeveer 4000 van die 11.000 overleefden het kamp niet.

Pim Fortuyn uitte klare taal gelardeerd met een volkse aanpak..

De leider is dood, dat was het gevoel na de moord op Pim Fortuyn – 6 mei 2002. Zijn afkeer van de paarse kabinetten onder leiding van Wim Kok zorgde voor een stroomversnelling bij ultrarechts, denk aan de oprichting van de PVV, Trots op Nederland en Forum voor Democratie.

Fortuyn verklaarde dat ‘de islam een achterlijke cultuur is’. Het kostte hem zijn lijsttrekkerschap bij Leefbaar Nederland. Hij bleef wel lijsttrekker van Leefbaar Rotterdam. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen op 6 maart 2002 boekte de gloednieuwe partij 17 zetels, een geweldige overwinning waarmee de PvdA de eerste plaats in de gemeenteraad verloor.

Tijdelijk graf van Fortuyn in Driehuis-Westerveld.

Kort daarvoor trad Fortuyn naar buiten met de Lijst Pim Fortuyn en zijn politieke programma. Hij uitte klare taal gelardeerd met een volkse aanpak. In zijn boek De puinhopen van acht jaar Paars haalde hij het kabinet door het slijk. De lange wachtlijsten in de zorg en de problemen in het onderwijs moesten het ontgelden. Maar hij keerde zich vooral tegen niet-westerse immigranten, zonder zich een racist te noemen. Ja, hij sprak zich ook op veel punten tegen, maar dat kon zijn aanhang niets schelen. Wie zijn visie deelde, en dat waren er velen, plaatste hem op een voetstuk.

Terroristische aanslagen

Fortuyn had zijn tijd mee. In 2001 liet Al Qaida vier Boeings neerstortten in de VS. Twee toestellen vlogen in de torens van het WTC in New York, die kort daarna instortte. In die reeks terroristische daden kwamen bijna drieduizend mensen om het leven. Het wakkerde ook in Nederland de haat tegen moslims verder aan. Daarmee groeide het gevoel van onveiligheid. ‘De multiculturele samenleving’, aldus Fortuyn in het AD, ‘is voor velen niet zo gezellig. Mensen schrikken van te veel talen, te veel culturen. Ze zien criminaliteit, verpaupering, en voelen zich ontheemd in hun eigen stad.’ Het moest maar eens afgelopen zijn met de instroom van asielzoekers. ‘Nederland is vol’, betoogde Fortuyn. ‘Veertigduizend asielzoekers per jaar’, stelde hij, ‘dat is in vier jaar tijd een stad van een omvang van Groningen. Dat moeten mensen zich eens even goed realiseren. En dan veelal; enkele reis onderklasse.’ Heel Nederland, beweerde Fortuyn, zou ten prooi vallen aan de islam. Geloof mij, dat is onmogelijk. Ja, het is waar, de islam is de tweede religie na het Christendom in Nederland. Daartegenover staat dat van de ruim zeventien miljoen Nederlanders slechts 5,1 procent moslim is.

Moord

Bij zijn graf in Westerveld – nu een herdenkingsplek – is het definitieve graf in het Italiaanse Provesano in miniatuur weergegeven.

Op maandagavond 6 mei 2002 schoot milieuactivist Volkert van der Graaf Pim Fortuyn vijf kogels in zijn lijf. Daarmee vermoordde hij niet alleen een kandidaat-premier maar ook het vrije woord. Het was de eerste politieke moord sinds eeuwen en hij had er levenslang voor moeten krijgen, maar op 1 mei 2020 liep hij weer vrij rond. Dat is vreemd, want de moslimterrorist Mohammed Bouyeri, die in 2004 de cineast/columnist Theo van Gogh vermoordde kreeg wel levenslang. Ook werd Fortuyns moord niet behandeld als een politieke moord, dat geeft te denken. Een paar weken voor zijn dood waarschuwde Fortuyn dat een moord op hem tot de mogelijkheden behoorde. Hij wees erop dat het kabinet dan medeverantwoordelijk was.

Voor zijn kist werd overgebracht naar het Italiaanse Provesano – waar Fortuyn een vakantiehuis bezat – werd hij tijdelijk begraven in Driehuis-Westerveld. Het graf is nu een herdenkingsplek voor Fortuyn-aanhangers.