REDCOM

Onlangs bezocht ik een tentoonstelling van de LHBTI-gemeenschap. Veel folders en krantjes waarin homo’s, lesbiennes en transseksuelen hun dasein toejuichen. Terecht, want er is niks mis mee. Godzijdank leven we in een land waarin iedereen vrij is om haar of zijn geaardheid te uiten.

Althans, dat denk je. Want ook het tegengeluid was op de expositie volop aanwezig. Potenrammers zijn er nog steeds, vooral onder allochtonen. En er zijn er ook die iedere vorm van ‘seksuele abnormaliteit’ afwijzen. Of het nou bdsm, partnerruil of plasseks is, zij vinden het de grootste zonde.

Let op: ik ben heteroseksueel. Tijdens mijn theateropleiding, begin jaren zeventig, ontmoette ik een aantal homo’s. Prima acteurs en actrices in de dop. Wat maakt het uit als je houdt van hetzelfde geslacht? Niks. Ik begrijp dat mensen er moeite mee hebben om uit de kast te komen, zeker als je omgeving je bij voorbaat al raar vindt. Mijn homoseksuele medestudenten hadden daar  geen moeite mee, want geen vrijere en opener wereld dan het theater, waar doorgaans niet wordt geoordeeld op grond van een seksuele voorkeur.

Hillesum

Homo of lesbi zijn is niet abnormaal. Gelukkig zijn er instanties die hulp bieden als je het even niet ziet zitten. Biseksualiteit verstopt zich, je hoort er weinig over. Het valt ook veel minder op, misschien omdat hier ook sprake is van heteroseksualiteit.

De schrijfster Etty Hillesum, die in 1943 in Auschwitz werd vermoord, was biseksueel. Zij koesterde innige gevoelens voor haar vriendin Liesl. Op 11 juni 1942 schreef ze – en dit ter afsluiting:

‘Groeit er iets tussen Liesl en mij? Soms geloof ik de laatste dagen, dat ik eens in een onbeheerst en hartstochtelijk gebaar, dat ik van mezelf, tegenover een vrouw nog niet ken, maar toch in me zit – haar smalle lichaam naar me toe zal trekken. En wat ik er dan mee zal doen, weet ik niet. De laatste tijd lijkt of dat gebaar in me groeiende is. (…) een paar nachten geleden sterk erotisch, een ook sexueel, van haar gedroomd.’

Soms krijg je een Aha-moment, dan loop je zomaar tegen iets bijzonders aan, zoals deze Bauhauslamp. Hij staat in de etalage van een antiekwinkel in Deventer. Ofschoon hij tussen belegen spullen staat vraag ik me af of deze klassieke lamp echt is. Op het eerste gezicht zeg ik ja, maar ik ben geen kenner. Het vragen aan de verkoper ging niet, want de winkel was dicht.

Wat maakt een Bauhauslamp bijzonder? Het is een ontwerp uit de tweede fase van de industriële revolutie, de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. De tijd waarin massaproductie op gang kwam. Fabrieken mengden zich in het ontwerpproces, daarmee ontstond de industriële vormgeving die zich vertaalde in allerlei bijzondere gebruiksvoorwerpen. Bauhaus, de hogeschool voor ambachtslieden, architecten en beeldend kunstenaars in Weimar, later in Berlijn, drukte honderd jaar geleden een belangrijk stempel op deze bijzondere vormgeving, die nog altijd veel bewondering geniet.

In tegenstelling tot de massaproductie stond bij Bauhaus de verbeelding voorop. Directeur Walter Gropius: ‘De verbeelding is belangrijker dan alle technologie, die altijd ondergeschikt is aan de menselijke wil’. Daarom maakte Bauhaus alleen handgemaakte producten, ieder ontwerp is uniek. Ze zijn vooral simpel maar ook elegant. Geen toeters en bellen, alles is strak en duidelijk. Ook in Nederland kreeg deze aanpak navolging, denk aan het functionele Gispen-meubilair.

De Bauhauslamp is een echte eyecatcher, gemaakt van glas en metaal. De lamp geeft een sfeervol, warm licht, en is met recht een icoon van de moderne verlichting. Een replica koop je voor zo’n 400 euro. Echte Bauhauslampen zijn doorgaans alleen te koop op antiekveilingen of in antiekwinkels.

 

Naarmate de jaren vorderen treden gedachten aan vroeger steeds meer op de voorgrond. Daarom ben ik teruggegaan naar mijn lagere school in Doorwerth. Een christelijke school genaamd de Rehoboth, letterlijk vertaald: een ruimte door God gegeven om in te leven.

Het schoolgebouw ziet er nagenoeg hetzelfde uit als in mijn jeugd, ik spreek van de jaren zestig. In het middendeel van de school waren in de jaren vijftig en zestig kerkdiensten van de Nederlandse Hervormde kerk. Op steenworp afstand van de school staat sinds de jaren zeventig een NH-kerk. Toen ik daar op school zat vonden in het middendeel doordeweeks lessen plaats. Het was een bar slecht verlichte ruimte waardoor mijn ogen al snel moesten wennen aan een bril.

Was het lesniveau op de Rehoboth goed? Nee, de lesstof werd afgeraffeld, maar dat merk je pas later. Van enige persoonlijke begeleiding was nauwelijks sprake. De onderwijzers – Van Beek – het hoofd – juffrouw Janssen, Pilkes en Van Leer (ze zullen niet meer leven) – hadden een hele kluif aan de begeleiding van grote klassen. Doorwerth was in die jaren een dorp vol  jonge gezinnen. Niet alleen de protestantse, maar ook de rooms-katholieke en de openbare school in Heveadorp zaten vol.

Staand op het schoolplein denk ik aan de speelkwartieren. Hoor in de verte weer een bel en zie de leren voetbal met uitstulpende binnen bal over de tegels stuiteren. Freddie Oldemenger – voor mij de pestkop van de klas – greep de bal en rende er mee naar huis. Diefstal! De dag erop leverde ik daar het eerste gevecht in mijn leven.

Stirling

De glooiende boshelling achter de school, met rechts het fietsenhok waar in mijn kindertijd een uitleenbibliotheek was, ze zijn er nog. Boeken in gescheurde bruine kaften, nog ruik ik de penetrante papierlucht. Maar nooit vertelde iemand mij dat er tijdens de Slag om Arnhem hier een Stirling neergestort is. Het Britse transporttoestel werd op 21 september 1944 onder vuur genomen door Duitse jachtvliegtuigen. Zeven inzittenden kwamen daarbij om het leven. Eén van de twee air despatchers, W.H. Brook, overleefde de crash. Hij werd door de Duitsers afgevoerd naar een krijgsgevangenenkamp. In die tijd stond hier niets, er was slechts bos. De Rehoboth werd begin jaren vijftig gebouwd. Jaren later kwam er een monument dat aan de crash herinnert.

Gym

Gymlessen kregen we in de school van hoofdmeester Lijftocht – de openbare in Heveadorp. Daarnaast de Zaaijer, de zondagschool/club, waar je vooral kwam om te figuurzagen. Recht ertegenover het postkantoor, al heb ik dat van horen zeggen, ik heb het nooit als dusdanig gekend.

Bekende Nederlanders heeft de school nooit afgeleverd. Tijdens mijn latere opleidingen zou ik diverse studenten treffen die nu BN’er zijn, maar dat is een ander verhaal.