REDCOM

Op de begraafplaats Woensberg in Huizen is het graf van Willem Duys. De bekende platenbaas en vooral tv-ster stierf op 2 juni 2011, nu ruim tien jaar geleden. De herinnering aan de anchorman is onuitwisbaar.

Voor de vuist weg, een kom met een goudvis op tafel, en het radioprogramma Muziekmozaïek, easy-listening op de vroege zondag, de generatie van de sixties tot de nineties staat het nog levendig bij.

Duys woonde jaren in Saint-Paul-de-Vence – Zuid-Frankrijk – waar hij een wereldberoemde buurman had, Roger Moore. Maar hij, die ooit op tv in zijn uppie het Wilhelmus zong, had Nederland in zijn hart gesloten en keerde met al zijn grammofoonplaten terug naar Blaricum. Bij het bezoek aan de Duysendste uitzending van De wereld draait door – 17 mei 2011 – toonde de 82-jarige zich voor het laatst aan het publiek.

Het derde huis na het balnet is nummer 20-bis waar Achterberg op de zolderetage de moord pleegde op zijn hospita Roel van Es.

Onlangs ben ik langsgegaan bij huizen met een bijzonder verleden. In dit huis, Boomstraat 20 bis in Utrecht, vermoordde de dichter Gerrit Achterberg zijn 40-jarige hospita Roel van Es die hem betrapte bij het aanranden van haar 16-jarige dochter Bep. Gerrit schoot ook Bep neer, maar die overleeft de aanval met een kogel in haar nek.

Het gebeurde op 15 december 1937. Achterberg meldde zich meteen bij de politie. Volgens de rechtbank pleegde hij de daad in een psychose. Hij werd onschuldig verklaard. Wel kreeg hij tot 1955 tbs. Naar Bep van Es keek niemand om. Dat hij lag te masturberen, waar zij van schrok, waarna hij zich aan haar wilde vergrijpen, daarover sprak niemand. Zij droeg het drama tot 2004, het jaar van haar overlijden, met zich mee.

De zeer talentvolle Achterberg schreef de gebeurtenis van zich af in gedichten die onder meer gelauwerd werden met de PC-Hooftprijs en de Constantijn Huygens-prijs. Later was hij een zuipschuit van jewelste die zich liet verplegen door zijn vrouw Cathrien van Baak, een ex-NSB’er.

Achterberg stierf in 1962 aan een hartaanval, 56 jaar oud. Dichters en schrijvers, onder meer Harry Mulisch, spraken op de begrafenis vol bewondering over de poet, staande rond een graf waarin een vreemde lag. De dichter was al in een ander graf gelegd. ‘Foutje’, zei de begrafenisondernemer. Een grote kei siert zijn graf op Rusthof in Amersfoort, daarop de tekst:

‘Van dood in dood gegaan, totdat hij stierf.

De namen afgelegd, die hij verwierf.

Behoudens deze steen, waarop geschreven:

de dichter van het vers, dat niet bedierf.’

‘Van dood in dood gegaan’, voor de goede verstaander een herinnering aan de moord in 1937.

Aan de holocaust heeft Nederland 102.000 Joden, Roma en Sinti verloren. Het holocaust Namenmonument in Amsterdam geeft dat getal een ‘gezicht’. Duizenden namen, namen en nog eens namen. Je loopt er zwijgend langs. De adem stokt je in de keel. Zoveel doden, zovelen zinloos vermoord.

Ik heb het holocaustmonument in Berlijn gezien, een naamloos doolhof van grauw beton. Amsterdam is kleiner, maar indrukwekkender door al die namen.

Daartussen staat ook de naam Jules Kahn, de chemicus uit de bandenfabriek Hevea in Heveadorp. In 1943, samen met zijn vrouw Feiga en zoon Boris, in Sobibor vergast. Hun namen leven voort in steen en in het boek De dood van Rubber.

Het zou goed zijn als mensen met ultra rechtse of ultra linkse sympathieën dit monument bezoeken om te ervaren waartoe extremisme leidt.