REDCOM

Gewone woorden waren het kenmerk van de te vroeg gestorven dichter mr. Martinus Nijhoff. Door het gebruik van spreektaal drong deze telg uit een bekend uitgeversmilieu het verheven, en vaak gekunstelde woordgebruik, van de Tachtigers opzij.

Hij debuteerde in 1916 met de bundel De wandelaar.

Mijn eenzaam leven wandelt in de straten,

Langs een landschap of tussen kamerwanden.

Er stroomt geen bloed meer door mijn dode handen,

Stil heeft mijn hart de daden sterven laten.

Zijn meest bekende sonnet is De moeder de vrouw uit 1934 dat zich afspeelt bij Zaltbommel.

Ik ging naar Bommel om de brug te zien.

Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden

die elkaar vroeger schenen te vermijden,

worden weer buren. Een minuut of tien

dat ik daar lag, in ’t gras, mijn thee gedronken,

mijn hoofd vol van het landschap, wijd en zijd –

laat mij daar midden uit oneindigheid

een stem vernemen dat mijn oren klonken.

Het was een vrouw. Het schip dat zij bevoer

kwam langzaam stroomaf door de brug gevaren.

Zij was alleen aan dek, zij stond bij ’t roer,

en wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren.

O, dacht ik, o, dat daar mijn moeder voer.

Prijs God, zong zij, Zijn hand zal u bewaren.

De woordritmiek laat het deinen van de boot voelen. Dit is een van de bekendste gedichten uit onze literatuur. Niet voor niets heet de nieuwe Waalbrug, die sinds 1996 bij Zaltbommel ligt, Martinus Nijhoffbrug.

Martinus Nijhoff, behalve poëet, ook vertaler en essayist, stierf in 1953, 58 jaar jong. Hij trouwde tweemaal, het laatst met de actrice Georgette Hagedoorn die in 1995 overleed. Ze liggen begraven op Westduin, Den Haag.

De enige zekerheid in het leven is het einde. Daar denken we liever niet aan, maar op een dag valt het doek. Het merendeel van ons verdwijnt in de anonimiteit.

Misschien dat je familie nog jaren aan je denkt, maar gaandeweg bladdert het verguldsel er

wel vanaf. Een uitzondering bestaat voor beroemdheden. Ze worden met veel pathos ten grave gedragen. De eer voor hun talent blijft bestaan, maar voor de meesten resteert er uiteindelijk niet meer dan een bekende onder een vervuilde steen. De beroemde acteur Ko van Dijk ligt in een uithoek van de lommerrijke begraafplaats Westduin in Den Haag, pal langs een voetpad. Het stukje grond naast hem is te koop. Interesse voor het graf? Dan navragen bij de beheerder van de hof, meldt het informatiebordje.

Veel mooier op Westduin is het graf van de bekende, talentvolle prostituee en zakenvrouw Blonde Dolly. Sebilla Niemans leidde een dubbelleven. ’s Avonds verdiende ze geld – vijf gulden de man – in de Haagse Doubletstraat, overdag was ze een keurige vrouw met verschillende identiteiten die er een innige band op nahield met vooraanstaande en machtige heren en optrad als begaafd voordrachtskunstenares in bejaardenhuizen. Ze beschikte over miljoenen. Hoe kwam ze aan dat geld? Zoveel geld kon ze toch onmogelijk verdiend hebben met alleen hoererij. Ze werd vermoord, de dader – mogelijk haar pooier – bleef spoorloos.

Hoe komt het dat haar graf er nog steeds is en veel mooier is dan dat van Ko van Dijk en er altijd verse bloemen op staan? Bovendien staat het in een veel duurder deel van de begraafplaats, het deel waar ook Victor Marijnen ligt, die was premier en burgemeester van Den Haag. Recht tegenover haar twee familiegraven van het adellijke geslacht Van Starkenborgh, een van de graven staat schuin, waardoor er geen directe verbinding is met haar graf en dat van het daarnaast gelegen graf. Tot nu toe is het leeg, maar het draagt wel een fraai beeld. Volgens de inscriptie is dit het toekomstig graf van de in 1944 geboren John Louis Raimond Schuld, alias Johny Stairs. Stairs verwijst mogelijk naar een Haagse homobar, maar wie is Schuld? De dood van Blonde Dolly blijft vragen oproepen. Geïnteresseerd? Dan raad ik aan het boek Blonde Dolly van Tomas Ross te lezen.

De beminnelijke woorden op het graf van Henk Feldmeijer komen van zijn

familie, want de meeste Nederlanders zullen er heel geheel anders over denken. In plaats van ‘in dierbare herinnering’ hadden ze liever ‘loop naar de duivel’ of zoiets op zijn grafsteen zien staan. Spierwit had die steen ook niet gehoeven, want de kleur valt te veel en te snel op tussen de donkere bomen van de begraafplaats Esserveld in Groningen.

Feldmeijer –  zijn achternaam begon oorspronkelijk met een V, maar zijn vader liet die veranderen – was een fascist, fanatiek lid van de Waffen-SS, oprichter en voorman van de Nederlandsche SS.

De verstandhouding met Reichsführer Heinrich Himmler en politiechef Hans Albin Rauter was uitstekend. Hoewel hij een vooraanstaand NSB’er was en leider van de Mussert-Garde, een paramilitaire organisatie die veel leek op de SS, liet hij nooit na om Mussert te kleineren.

Binnen de NSB kreeg de wis- en natuurkundestudent Feldmeijer geen aandacht van

Mussert als het over de SS ging, vandaar dat hij contact aanknoopte met de SS in Duitsland. Samen met kameraad Meinoud Rost van Tonningen – president van De Nederlandsche Bank – kwam de Mussert-garde van de grond. Van Himmler kreeg hij – zeer tegen de zin van Mussert, die zo dom was te denken dat de Duitsers hem de macht in Nederland zouden gunnen – in 1940 opdracht de Nederlandsche SS – later Germaansche SS – op te richten. Zo’n 25.000 Nederlanders tekenden voor die boevenbende, een groot deel daarvan belandde uiteindelijk in de Waffen-SS, waar er zo’n 6.000 sneuvelden.

Feldmeijer diende in Rusland en de Balkan, aan moed was geen gebrek, hij ontving het IJzeren Kruis 2e klasse. In 1943, terug in Nederland, was hij betrokken bij represailles op burgers, ze werden veelal geëxecuteerd na aanslagen door het verzet. Later kreeg hij het bevel over de Landstorm Nederland – een bijeengeraapte Waffen SS-divisie bestaande uit Nederlanders. In die functie werd hij op 22 februari 1945 bij Raalte door een Brits vliegtuig neergeschoten. Zijn dood was landelijk nieuws. De uitvaartplechtigheid vond plaats in Paleis Het Loo in Apeldoorn. De kist zonk weg boven die van zijn nicht Riemke Wolf.